Đổi mới kỳ thi tốt nghiệp THPT từ năm 2026

Thí sinh thi tốt nghiệp THPT năm 2025. Ảnh: Tiền Phong.

GS.TS Huỳnh Văn Chương, Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng, Bộ GD&ĐT, cho biết một số điểm mới trong công tác tổ chức kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2026 bao gồm điều chỉnh quy định, quy trình tổ chức thi để bảo đảm phù hợp bối cảnh sắp xếp lại đơn vị hành chính cấp tỉnh như: Hồ sơ đăng ký dự thi chỉ lưu tại trường phổ thông; tích hợp giấy báo dự thi và thẻ dự thi thành một loại là giấy báo dự thi và do trường phổ thông nơi thí sinh nộp hồ sơ đăng ký dự thi cấp; tích hợp giấy chứng nhận tốt nghiệp tạm thời và giấy chứng nhận kết quả thi thành giấy chứng nhận kết quả thi và do trường phổ thông nơi thí sinh nộp hồ sơ đăng ký dự thi cấp.

Thời gian thi tốt nghiệp THPT 2026 dự kiến ngày 11-12/6, sớm hơn 2 tuần so với năm 2025. Điều chỉnh quy trình chấm phúc khảo để tăng cường hiệu quả, chất lượng. Theo đó, quy định tất cả các bài chấm thay đổi điểm trong quá trình phúc khảo đều phải được đối thoại. Bộ GD&ĐT xây dựng đề án tổ chức kỳ thi tốt nghiệp THPT trên máy tính.

Theo đó, tháng 4-5/2026, bộ tổ chức thử nghiệm câu hỏi thi trên máy tính với quy mô khoảng 100.000 thí sinh. Tháng 6/2027, tổ chức thi tốt nghiệp THPT trên máy tính tại các điểm có đủ điều kiện và tổ chức thi tốt nghiệp THPT trên giấy tại các điểm thi khác.

Chuẩn bị giải pháp xử lý rủi ro

Ông Vĩnh Bảo Ngọc, Phó trưởng ban Tổ chức - Thanh tra, Đại học Quốc gia Hà Nội, cho rằng cần triển khai và sớm có kế hoạch phân công, tập huấn các đơn vị đầu mối được giao nhiệm vụ gắn với phương thức thi mới.

Ông Ngọc lưu ý các nội dung thanh tra, kiểm tra công tác chuẩn bị thi, chuẩn bị đề thi, dữ liệu điểm thi; công tác coi thi; sau đợt thi; thanh tra, kiểm tra công tác tổ chức thi tại các điểm thi.

Ngoài ra, cần rà soát và sớm ban hành sổ tay cho cán bộ thanh tra thực hiện nghiệp vụ thanh tra, kiểm tra theo quy chế thi trên máy cũng như hướng dẫn chi tiết dành cho cán bộ thanh tra, kiểm tra tại điểm thi.

Từ kinh nghiệm triển khai thanh tra, kiểm tra thi đánh giá năng lực của ĐH Quốc gia Hà Nội qua các năm, ông Ngọc cho rằng Bộ GD&ĐT cần rà soát điều kiện hạ tầng kỹ thuật tại các điểm thi đáp ứng điều kiện triển khai thi trên máy. Ông cũng nhấn mạnh công tác đảm bảo an ninh, bảo mật, phòng chống gian lận của kỳ thi cần được chú trọng và tăng cường.

Một vấn đề mà thi trên giấy không có là khiếu nại của thí sinh khi thi trên máy tính. Do đó, cấp quản lý cần chuẩn bị cho quy trình này và công tác hậu kiểm của kỳ thi.

Ngoài ra, những tình huống bất chợt có thể xảy ra với kỳ thi trên máy tính cũng cần được lường trước và có giải pháp xử lý. Ví dụ, năm đầu tiên tổ chức kỳ thi đánh giá năng lực đã xảy ra tình huống nổ biến áp gây mất điện và có thí sinh khiếu nại, những năm sau, ĐH Quốc gia Hà Nội đã có kinh nghiệm xử lý.

Đại diện một số trường đại học cho rằng Bộ GD&ĐT cần sớm xây dựng lộ trình chi tiết, bao gồm: Đầu tư cơ sở vật chất (máy tính, internet ổn định); đào tạo nhân lực kỹ thuật và thiết lập các phương án dự phòng cho các sự cố như mất điện, lỗi phần mềm. Đặc biệt, cần có kế hoạch ưu tiên cho các tỉnh miền núi, nơi hạ tầng công nghệ còn hạn chế.

Thầy Bùi Thái Học, Trường THPT Lê Hồng Phong (Ninh Bình), chia sẻ khi triển khai thi tốt nghiệp THPT trên máy tính trên diện rộng, việc đảm bảo điện lưới như thế nào cần được Bộ GD&ĐT, lãnh đạo địa phương xem xét kỹ lưỡng.

Hiện nay, bộ có yêu cầu mỗi điểm thi phải dự phòng nguồn điện dự trữ (máy phát điện) để đảm bảo camera giám sát trong phòng chứa đề thi, chứa bài thi hoạt động liên tục 24/7 trong suốt thời gian diễn ra kì thi.

Nhưng nếu thi trên máy tính, nguồn điện dự trữ cần đảm bảo toàn bộ máy tính tổ chức thi chạy thông suốt. Làm thế nào để có thể cấp điện kịp thời mà không ảnh hưởng đến bài làm của thí sinh, đảm bảo quyền lợi cho các em cũng cần được tính toán, lên phương án thật cẩn thận. Bởi thi thử còn có thể làm lại, thi thật không thể thi lại.

Rủi ro bảo mật và gian lận

Một giáo viên tại Hà Nội băn khoăn vấn đề tiềm ẩn không ít rủi ro về bảo mật và gian lận khi thi trên máy tính. Cùng với sự phát triển của công nghệ, các hình thức gian lận ngày càng tinh vi, từ tai nghe siêu nhỏ, phần mềm giả lập màn hình đến trí tuệ nhân tạo (AI) hỗ trợ làm bài theo thời gian thực, thậm chí cả các cuộc tấn công mạng có chủ đích.

Như vậy, muốn thi trên máy thành công, phải chuẩn hóa kỹ năng số từ cấp THCS và đầu tư hạ tầng đồng đều. Một hiểu lầm thường gặp là chỉ cần đủ máy tính và phần mềm là có thể tổ chức kì thi trực tuyến.

Trên thực tế, thiết bị chỉ là điều kiện ban đầu. Thành công của một kỳ thi số phụ thuộc vào khả năng vận hành hệ thống, xử lý sự cố nhanh chóng, đảm bảo đường truyền ổn định, kiểm soát dữ liệu và đặc biệt là chuẩn bị kỹ càng về nhân lực.

Ghi nhận cho thấy học sinh Việt Nam hiện không lạ lẫm với hình thức thi trên máy. Các kỳ thi riêng như thi đánh giá tư duy, thi đánh giá năng lực của ĐH Quốc gia Hà Nội, thi đánh giá chuyên biệt của ĐH Sư phạm TP.HCM đều tổ chức thi trên máy tính. Hay các kỳ thi chứng chỉ ngoại ngữ quốc tế, chứng chỉ tin học…, thí sinh đều làm bài trên máy tính.

Nhưng việc tổ chức một kỳ thi cùng lúc với số lượng lên đến cả triệu học sinh và diễn ra ở tất cả các vùng miền trên toàn quốc thì cần một chiến lược chuẩn bị và các phương án xử lý rủi ro triệt để.