Sáng 20/12, lễ kỷ niệm 5 năm hoạt động của chương trình trọng điểm quốc gia phát triển Toán học và thành lập Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán được tổ chức tại Hà Nội.
Trong khuôn khổ chương trình, buổi tọa đàm Chuyên Toán: Đi đâu về đâu? có sự tham gia của GS Trần Văn Nhung, GS Nguyễn Hữu Việt Hưng (ĐH Khoa học Tự nhiên, ĐH Quốc gia Hà Nội, PGS Phan Thị Hà Dương (Viện Toán học Việt Nam), TS Trần Nam Dũng (ĐH Khoa học Tự nhiên, ĐH Quốc gia TP HCM) và ông Nguyễn Khắc Minh.
Học chuyên kiểu "luyện gà nòi"
Mở đầu tọa đàm, GS Trần Văn Nhung, nguyên Thứ trưởng GD&ĐT, cựu học sinh chuyên Toán – Tin A0 (THPT chuyên Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội) bày tỏ suy nghĩ về thế hệ thời sau, có người trở thành đỉnh cao như GS Ngô Bảo Châu, nhiều người thành đạt như GS Đào Trọng Thi, Nhà vật lý Đàm Thanh Sơn...
 |
| GS Trần Văn Nhung chia sẻ trong tọa đàm. Ảnh: Quyên Quyên. |
GS Nhung kể lại câu chuyện, ông đã chuẩn bị nhiều kiến thức để lắng nghe GS Ngô Bảo Châu - người Việt Nam đầu tiên giành Huy chương Fields - nói về Bổ đề cơ bản (200 trang), nhưng... vẫn không hiểu nhiều. Từ đó, GS Nhung nhận định “hậu sinh khả úy”, thế hệ sau luôn có kiến thức sâu và rộng hơn thế hệ trước. Đây là điều đáng mừng cho sự phát triển của Toán học Việt Nam.
Nói về lĩnh vực đào tạo, GS Nguyễn Hữu Việt Hưng đặt câu hỏi có nên tồn tại hệ chuyên Toán? Ông Hưng thừa nhận, từ năm 1950 lại đây (cấp 3 có hệ phổ thông chuyên Toán), hầu hết người thành đạt đều là cựu học sinh chuyên Toán. Điều đó chứng tỏ kết quả của hệ thống đào tạo chuyên Toán hiệu quả. Tuy nhiên, theo GS Hưng, để đưa ra kết luận hệ phổ thông chuyên Toán đã thành công, thậm chí không thay thế được trong việc đào tạo cả một thế hệ làm Toán thành đạt, là vội vàng và khiên cưỡng.
“Không có con số thống kê, nhưng bằng quan sát trực tiếp, tôi thấy phần lớn nhà toán học thành đạt trên thế giới đều chưa từng học lớp chuyên Toán. Họ là công dân các quốc gia có nền khoa học phát triển như Mỹ, Anh, Pháp, Đức, Italia, Nhật…, nơi thậm chí các lớp chuyên Toán không tồn tại”, GS Hưng nhấn mạnh.
Từ đó, vị GS này cho rằng, việc đào tạo chuyên Toán còn nhiều điều phải bàn.
Theo PGS Phan Thị Hà Dương, cần xác định hệ thống chuyên Toán như thế nào để việc dạy và học không phải là “luyện gà nòi”. Nữ PGS chỉ ra thực tế, những học sinh bộc lộ năng khiếu về Toán từ sớm, nếu có định hướng sẽ phát triển rực rỡ. Câu chuyện nhiều người càng học lên cao càng "đuối" Toán do thực hiện hình thức chuyên Toán chưa đúng cách, chứ không phải duy trì hệ thống chuyên Toán.
PGS Hà Dương khẳng định, chuyên Toán phải tồn tại ngay từ bậc THCS, học sinh thi đầu vào bộc lộ sự sáng tạo qua những bài thi dài 3 tiếng đồng hồ (số lượng câu hỏi ít). Còn đề thi như hiện nay chỉ tạo nên tiền lệ “học để thi”.
Đồng tình với ý kiến trên, TS Trần Nam Dũng quan niệm, vào bậc THPT mới học chuyên Toán là muộn. Nếu bắt đầu từ sớm, học sinh sẽ có cách tiếp thu kiến thức tốt nhất, không tạo sức ép lên người thầy. Việc bỏ hệ thống chuyên Toán từ bậc THCS để lại ảnh hưởng lớn.
TS Nam Dũng cũng nhận định, “nuôi gà chọi” chỉ căn bệnh thành tích. Điều đó phần nào cho thấy thực tế của việc đào tạo chuyên Toán hiện nay, khi người thầy “cắt ngắn” và “nhồi” kiến thức cho học sinh. Trong cuộc chạy đua ngắn, học sinh có thể đạt thành tích nhưng lên đại học các em sẽ thực sự… "đuối".
Cần phát triển hệ chuyên Toán bậc đại học
GS Nguyễn Hữu Việt Hưng chia sẻ, không chỉ Toán học, hãy nhìn sang Cờ Vua. Chúng ta có thể nhất thế giới ở độ tuổ U10, thứ nhì thế giới U12…, nhưng đến U18 thì không thấy đâu nữa. Nếu thi đấu mọi lứa tuổi, rất ít thấy kỳ thủ Việt Nam ở đẳng cấp quốc tế. Có lẽ, chúng ta luyện cho các em sớm quá, nhưng không đủ sức đưa các em đi xa.
 |
| Các khách mời tham gia tọa đàm Chuyên Toán: Đi đâu, về đâu? Ảnh: Quyên Quyên. |
Theo GS Hưng, khắc phục việc học sinh đuối sức đi xa, ở bậc đại học, chúng ta đã cố gắng tổ chức các trường chuyên, cụ thể là lớp Cử nhân Khoa học Tài năng, nhưng cũng giống môn Cờ Vua, lại hụt hơi. Trong 18 năm nay, các lớp Cử nân Khoa học Tài năng ở Đại học Quốc gia Hà Nội không thể nói là thành công. Những sinh viên giỏi nhất ở các lớp này chỉ học 1-2 năm trong nước rồi du học, và nói chung họ không về nữa.
GS Nguyễn Hữu Việt Hưng mong muốn, hệ chuyên Toán không chỉ thành công ở phổ thông mà còn bậc đại học, đào tạo những nhà khoa học quốc tế và tình trạng "chảy máu chất xám" không còn. Đó chính là mục tiêu chính của chương trình trọng điểm quốc gia về Toán học của Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán. Điều này tránh được tình trạng “U10 Việt Nam thì nhất thế giới mà U18 thì không thấy đâu cả như bộ môn Cờ Vua”.
TS Trần Nam Dũng cũng chỉ ra, chất lượng đào tạo hệ cử nhân tài năng của ĐH Quốc gia TP HCM, 7-8 học sinh thuộc top đầu có thể theo kịp và tự học, còn lại đa phần các em theo cách thụ động. Để tham gia học sinh giỏi quốc gia, nhiều bạn học 3 năm THPT chỉ trong 1,5 năm. Như vậy, kiến thức của học sinh chưa kịp “ngấm” thì đã phải đem ra áp dụng. Lên bậc ĐH, lượng kiến thức nhiều, mô hình học tập khác biệt sẽ khiến các em bị “đuối”.
Tại buổi lễ, Bộ trưởng GD&ĐT Phạm Vũ Luận đã gửi lời cảm ơn tới các GS, các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước tham gia vào hoạt động của Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán vì sự phát triển Toán học, vì tâm huyết và sự “đeo bám” dành cho sự phát triển Toán học tại Việt Nam.
