Để xiếc kể chuyện, dùng tre truyền tải, kết hợp âm nhạc dân tộc và nghệ thuật sắp đặt sân khấu, đưa khách vãng lai bước vào thế giới của một Việt Nam chân chất, dịu dàng và giàu bản sắc văn hoá là sứ mệnh của bộ môn nghệ thuật mang tên “xiếc tre Việt”.

Từ xưa, tre đã trở thành “nàng thơ” trong bao áng văn tùy bút.

“Tre xanh

Xanh tự bao giờ?

Chuyện ngày xưa... đã có bờ tre xanh”

Tre Việt Nam (Nguyễn Duy)

Thân tre khẳng khiu nhưng đầy nghị lực là hình ảnh quen thuộc với mỗi người con đất Việt. Từ thuở khai hoang, dựng nước và giữ nước, tre là người bạn đồng hành thuỷ chung, can đảm của dân tộc. Khi đất nước hoà bình, ấm no, tre quây quần thân thiết với đời người, in bóng đậm đà vào văn hóa, thi ca, nhạc họa, vào sâu thẳm tâm thức con người Việt Nam.

Nếu tre là hình ảnh phản ánh đời sống truyền thống, xiếc lại là thú vui giản đơn mà tao nhã trong văn hoá giải trí dân gian của người Việt. Nghệ thuật xiếc Việt Nam xuất hiện muộn hơn nhiều quốc gia khác.

Mãi đến đầu thế kỷ 19, khi các nhóm tạp kỹ của nhiều quốc gia đến Việt Nam, xiếc mới thật sự hấp dẫn dân chúng đương thời. Đến nay, xiếc Việt Nam hoàn thiện đầy đủ bộ môn gồm nhào lộn, tung hứng, đu trên cao, thăng bằng, ảo thuật, hề, các tiết mục tạp kỹ, xiếc thú…

Dẫu vậy, tre cùng xiếc có lẽ sẽ mãi chỉ là những điều bình dị riêng người Việt biết và yêu, khó vươn tầm thế giới nếu không có sự sáng tạo của các nghệ sĩ.

Không dừng lại ở tình yêu với những điều bình dị, các nghệ sĩ đã mạnh dạn thử nghiệm, dàn dựng chương trình xiếc nghệ thuật lấy cảm hứng từ chất liệu văn hóa truyền thống Việt Nam. Tất cả xuất phát từ sự thấu hiểu khán giả và khát khao đưa nghệ thuật Việt Nam đến gần hơn với công chúng thế giới.

Người nghệ sĩ Việt có thể bé nhỏ về hình hài nhưng luôn mang trong mình những hoài bão lớn. Từ tình yêu không giới hạn với chất liệu văn hóa nghệ thuật dân gian, các nghệ nhân đã kết hợp cùng “món ăn tinh thần” mới để mang đến một đặc sản khó trộn lẫn mang tên “xiếc tre Việt”.

Tre giờ đây được cất tiếng nói riêng, là đại diện cho những giá trị dân tộc cao đẹp. Xiếc nghệ thuật không còn là bộ môn giải trí đơn thuần mà trở thành cầu nối truyền tải nhiều thông điệp giá trị và ý nghĩa.

Hơn 300 suất diễn tại 9 quốc gia cho vở Làng Tôi, hơn 200 suất lưu diễn cho vở À Ố Show qua 4 châu lục và 40 suất diễn cho vở Teh Dar tại châu Âu là minh chứng rõ ràng cho nỗ lực đưa văn hóa Việt bước ra sân khấu thế giới.

Nhắc đến Làng Tôi, khán giả không thể quên vẻ đẹp bình dị trong bức tranh làng quê Việt Nam mộc mạc và đậm chất trữ tình. Sự hoà quyện tinh tế của nhiều loại hình nghệ thuật như xiếc thăng bằng, uốn dẻo, đu bay, tung hứng, nghệ thuật sân khấu tối giản, ánh sáng huyền ảo, kết hợp với dàn âm sắc dân tộc từ hơn 20 loại nhạc cụ như đánh thức mọi giác quan, cảm xúc của những tâm hồn đam mê nghệ thuật dân tộc. Để rồi đưa họ trở về cuộc sống thôn dã nơi làng quê Bắc Bộ, thả hồn theo dòng ký ức dấu yêu một thời.

Làng Tôi mang đến vẻ đẹp bình dị trong bức tranh làng quê Việt Nam mộc mạc và đậm chất trữ tình.

Và nếu Làng Tôi được người Hà thành trân quý như một món quà giúp họ sống lại những tháng năm tuổi thơ êm đềm, thì Teh Dar lại khiến khán giả như vỡ òa trong sự hào hùng, khí thế của núi rừng Tây Nguyên. Với những màn nhào lộn táo bạo, kỹ thuật xiếc tre điêu luyện, âm thanh của cồng chiêng ngân vang, tiếng trống Tây Nguyên dồn dập, âm sắc mượt mà từ tiếng đàn Goong trong trẻo…Teh Dar đưa khán giả lạc vào không gian kỳ vĩ, đầy ma mị. Teh Dar đã trọn vẹn hóa bản sắc văn hoá Tây Nguyên trên không gian sân khấu đương đại đầy thuyết phục.

Thế nhưng, thành công lớn nhất phải kể đến vở diễn có nhiều suất diễn ở trong và ngoài nước nhất - À Ố Show. Không chỉ chinh phục khán giả trong nước, vở diễn còn khiến hàng trăm nghìn khán giả ở 50 thành phố tại 11 quốc gia thích thú. Mới đây, À Ố Show chính thức xuất hiện tại Sydney Opera House - một trong những “thánh đường nghệ thuật” lớn nhất thế giới.

“Xiếc tre Việt là cách để chúng tôi đưa nét đẹp dân gian và truyền thống của đất mẹ đến bạn bè quốc tế. Kết hợp cùng âm thanh và bố cục độc đáo, xiếc tre nghệ thuật kể câu chuyện riêng, đưa du khách quốc tế chu du một Việt Nam xinh đẹp và mãn nhãn”, Tuấn Lê, đạo diễn À Ố Show, chia sẻ.

Khác với hình thức xiếc thông thường, những mảnh ghép giàu hình tượng về văn hoá Việt Nam được tái hiện bằng hình thức “xiếc kể chuyện”. Không cần sử dụng lời dẫn truyện, các vở diễn kể câu chuyện về bản sắc văn hóa bằng ngôn ngữ hình thể ý nhị, qua những pha tung hứng ngoạn mục. Sự sáng tạo trong việc để tre truyền tải linh hồn của xiếc kể chuyện đã đưa xiếc tre Việt trở thành loại hình nghệ thuật tôn vinh văn hóa dân tộc đầy mới mẻ và độc đáo.

Không đơn thuần tái hiện nếp sinh hoạt văn hóa, xiếc tre Việt còn truyền tải được cái hồn của văn hóa dân gian, bản sắc Việt thông qua ánh sáng, âm thanh và nghệ thuật sắp đặt sân khấu.

Để mang đến những màn trình diễn ý nhị và tinh tế, truyền tải trọn vẹn tinh thần nghệ thuật cùng sức sáng tạo của nghệ sĩ, dàn nhạc À Ố Show sử dụng 17 loại nhạc cụ từ các vùng miền khác nhau, mang đến âm thanh và giai điệu lúc rộn rã, tươi vui, khi trầm mặc, sâu lắng theo nhịp cảm xúc tự nhiên của diễn viên xiếc. Âm hưởng nhạc dân tộc giữ vị trí chủ đạo, kết hợp với nhịp điệu mới và vũ đạo hiện đại, khiến âm nhạc trở thành một nhân vật cá tính trong vở diễn.

Tính kết nối đóng vai trò quan trọng trong các vở xiếc tre nghệ thuật. Mỗi yếu tố từ vũ đạo, chuyển động của người và vật, sắp đặt sân khấu đến nghệ thuật thị giác tổng thể và giai điệu, đều là những mắt xích quan trọng, được tính toán tỉ mỉ, góp phần mang đến thành công chung cho từng vở diễn.

Tre, xiếc nghệ thuật và âm nhạc dân tộc hoà quyện, không yếu tố nào tranh nhau nổi bật, cả 3 cùng nâng tầm giá trị cho nhau. Tất cả cùng đưa xiếc tre Việt trở thành loại hình nghệ thuật tôn vinh văn hóa dân tộc độc đáo, đáp ứng trọn vẹn yêu cầu khắt khe của khán giả, mang đến loại hình nghệ thuật đậm bản sắc văn hóa nhưng cũng giàu thẩm mỹ và tính giải trí.

Khi được hỏi về những khó khăn đằng sau vở diễn, đạo diễn Tuấn Lê khiến nhiều người ngạc nhiên khi nói rằng: “Chẳng có khó khăn nào cả”. Ai cũng hiểu khó khăn lớn nhất của người làm nghệ thuật là sáng tạo nên những giá trị mới, định hình phong cách mới từ chất liệu truyền thống và dân gian.

Phải chăng vì xiếc tre Việt đã làm được điều này nên không còn sợ bất kỳ khó khăn nào? Không phải! Sự mãn nguyện khi nhìn thấy đứa con tinh thần được người yêu nghệ thuật đón nhận mới là điều khiến họ cảm thấy mọi khó khăn dường như không còn quan trọng. Hoặc có lẽ, sự tự hào khi mang văn hoá của người Việt đến với công chúng thế giới khiến họ cảm thấy không còn bất kỳ khó khăn nào tồn tại.

“Hạnh phúc của người nghệ sĩ rất đơn giản, đó là nhìn thấy khán giả say đắm với tác phẩm sáng tạo của mình. Và chúng tôi hạnh phúc khi nhìn thấy À Ố Show chinh phục tất cả khán giả khắp thế giới” đạo diễn Tuấn Lê chia sẻ.

Thế nhưng, dù thật sự “chẳng có khó khăn nào”, phía sau thành công của mỗi suất diễn, không chỉ là những sáng tạo vượt khỏi giới hạn, mà còn là nỗ lực phi thường của các nghệ sĩ, và điều đó xứng đáng được ghi nhận. Để trình làng vở diễn, đội ngũ nhà sản xuất và nghệ sĩ đã trải qua hàng năm nỗ lực luyện tập, trau dồi, từ tung hứng thanh tre, giữ thăng bằng trên tháp tre, đến đánh đu và nhào lộn quanh những chiếc thúng tre.

Teh Dar khiến khán giả như vỡ òa trong sự hào hùng, khí thế của núi rừng Tây Nguyên.

“Ê-kíp sản xuất và biểu diễn các chương trình xiếc tre Việt Nam thật sự tự hào khi À Ố Show đạt tất cả tiêu chí của hội đồng nghệ thuật của Sydney Opera House. Được chọn biểu diễn tại nhà hát này là bước ngoặt lịch sử đối với xiếc tre Việt và là một trải nghiệm tuyệt vời cho chúng tôi. Vượt lên trên một chương trình giải trí, xiếc tre Việt mang theo sứ mệnh chạm đến trái tim người Việt xa xứ, cũng như truyền cảm hứng cho khán giả quốc tế về một đất nước xinh đẹp và giàu văn hóa”, đạo diễn Tuấn Lê tự hào khẳng định.