Công ước về quyền trẻ em năm 1989 ghi nhận: “Nhà nước phải bảo vệ trẻ em chống lại sự lạm dụng và bóc lột tình dục”. Theo đó, các hành vi bị nghiêm cấm gồm: Lạm dụng tình dục trẻ em; hiếp dâm và bóc lột tình dục trẻ em.
Lạm dụng tình dục trẻ em được hiểu là sự lôi cuốn trẻ em bị lệ thuộc, chưa trưởng thành và chưa phát triển vào những hoạt động mà các em không thực sự thấu hiểu và không thể đưa ra sự đồng ý hay không đồng ý bằng các hành vi như hiếp dâm trẻ em, loạn luân và dâm ô.
Bóc lột tình dục trẻ em là việc sử dụng trẻ em để thỏa mãn dục vọng của người lớn, thường thể hiện dưới các hành vi: Buôn bán trẻ em vì mục đích thương mại; mại dâm trẻ em và văn hóa phẩm khiêu dâm trẻ em.
Lạm dụng hay bóc lột tình dục trẻ em qua mạng được hiểu là thuật ngữ sử dụng để mô tả tất cả hành vi có tính chất khai thác tình dục đối với trẻ em với mọi phương thức, thủ đoạn liên quan đến môi trường trực tuyến thông qua việc sử dụng công nghệ thông tin. Mục đích là bóc lột hoặc khiến trẻ bị bóc lột hoặc sản xuất những tài liệu, hình ảnh tình dục để mua bán, sở hữu, phân phối và truyền tải trên môi trường mạng.
Theo nhiều báo cáo gần đây, tình trạng trẻ em bị lạm dụng hoặc bóc lột thông qua môi trường trực tuyến ngày càng gia tăng. Trong nghiên cứu của Bissias et al (2016), các tác giả ước tính trong một tháng, khoảng 30% trong 10.000 người dùng Internet trên khắp thế giới đã phân phối và truyền tải tài liệu, hình ảnh tình dục.
Tổ chức Theo dõi Internet (2018) đã báo cáo, từ năm 1996 đến năm 2018, họ xóa hơn 400.000 trang web mô tả lạm dụng tình dục trẻ em. Riêng năm 2018, 105.047 trang web bị xóa. Báo cáo Đánh giá đe dọa toàn cầu năm 2021 của WeProtect cho thấy 2 năm dịch Covid-19 đã tạo ra “cơn bão hoàn hảo” để thúc đẩy sự gia tăng lạm dụng và bóc lột tình dục trẻ em trên toàn cầu.
 |
| Tiến sĩ, luật sư Nguyễn Thành Tô đang công tác tại Tạ Quang Huy & Cộng sự ở Australia. |
Tại Mỹ, Trung tâm quốc gia về trẻ em mất tích và bị bóc lột mỗi ngày phải xử lý 60.000 báo cáo về lạm dụng tình dục trẻ em trực tuyến.
Như vậy, sự phổ biến của hành vi lạm dụng, bóc lột tình dục trẻ em trực tuyến đặt ra mối đe dọa đối với sức khỏe và các vấn đề về xã hội. Những tác động tâm lý tiêu cực mà hành vi lạm dụng, bóc lột tình dục khiến trẻ em gặp phải các vấn đề về tâm lý như: Rối loạn, căng thẳng, trầm cảm, lo lắng, ý nghĩ tự tử và rối loạn sử dụng chất kích thích.
Một trong những hậu quả kéo dài là hình ảnh của trẻ em vẫn đang lan truyền trên Internet, khiến họ lo sợ những người khác sẽ nhận ra hoặc nghĩ họ tự nguyện tham gia vào việc sản xuất tài liệu này. Hơn nữa, các thiết bị hiện đại cùng mạng trực tuyến phát triển nhanh chóng, trong khi các cơ quan tiến hành tố tụng thiếu thốn về vật chất, kinh nghiệm và năng lực. Do đó, việc nghiên cứu, phân tích thủ đoạn, phương tiện và hình thức và biểu hiện phạm tội là điều quan trọng.
Phương thức thực hiện hành vi
Trước khi Internet ra đời, người phạm tội thực hiện hành vi lạm dụng, bóc lột trẻ em một cách trực tiếp, các hình ảnh đồi trụy được phân phối ở dạng bản cứng như tạp chí, truyện, sách, ảnh. Với sự ra đời của Internet, người phạm tội thay đổi cách thức sản xuất và phân phối nội dung xâm phạm tình dục trẻ em một cách dễ dàng hơn trên nền tảng ảo. Thông qua đó, những kẻ phạm tội có quyền truy cập và lưu hành, chia sẻ nội dung xâm hại trẻ em cho lượng khán giả lớn hơn.
Đặc biệt, những người phạm tội truy cập vào các thiết bị như máy ảnh kỹ thuật số, webcam và điện thoại thông minh cho phép họ tạo ra các nội dung xâm phạm tình dục trẻ em và tải tài liệu lên Internet với chi phí thấp, cách thức dễ dàng. Ngoài mạng xã hội phổ biến như Facebook và Instagram, người phạm tội thường rình rập trên trang web trò chuyện trực tuyến không phổ biến.
Ban đầu, các cuộc trò chuyện có nội dung trong sáng rồi dần mang sắc thái gợi dục. Kẻ xấu sau đó chia sẻ hình ảnh và video nhạy cảm có sẵn rồi dụ dỗ các em đăng nội dung mới. Sau khi đăng các nội dung mới, kẻ xấu dùng chính ảnh hoặc video đã nhận để cưỡng ép nạn nhân gửi thêm. Thậm chí, những kẻ này chăn dắt trẻ em để có thể gặp mặt và xâm hại trực tiếp.
Thủ đoạn thực hiện hành vi
Người thực hiện hành vi sử dụng 2 địa điểm để phân phối nội dung xâm hại tình dục trẻ em gồm: Trang web và qua darknet. Mỗi địa điểm phân phối cung cấp cho người phạm tội các phương pháp trốn tránh bị phát hiện khác nhau và phản ánh mức độ tinh vi của hành vi phạm tội.
Trang web được dùng như công cụ tìm kiếm và người dùng có thể dễ dàng truy cập. Darknet là mạng của các trang web không thể truy cập từ công cụ tìm kiếm (công cụ truy vấn dữ liệu). Các cá nhân thường sử dụng các trình duyệt chuyên dụng như The Onion Router (Tor) hoặc I2P để truy cập nó. Các công cụ phần mềm này hoạt động bằng cách định tuyến ngẫu nhiên địa chỉ (IP) của người dùng thông qua địa chỉ IP của người dùng khác, giảm nguy cơ có thể xác định được các hành vi trực tuyến của cá nhân một cách hiệu quả. Do đó, những người phạm tội coi đây là môi trường mà nguy cơ bị phát hiện thấp.
Các giai đoạn thực hiện hành vi
Dựa trên nghiên cứu của Viện Tội phạm học Australia, thông thường người phạm tội thực hiện hành vi qua 3 giai đoạn: chuẩn bị tội phạm, tội phạm hoàn thành, tiếp tục tội phạm.
Giai đoạn chuẩn bị phạm tội: Trước khi truy cập và hoạt động trên darknet, những người phạm tội có nhiều động cơ khác nhau như thỏa mãn ham muốn cá nhân hoặc đem chia sẻ, bán lại cho những kẻ khác trên trang web ngầm.
Do đó, nhiều người đã tìm kiếm đồng phạm - những người cùng sở thích - để hỗ trợ nhau trong hoạt động lạm dụng, bóc lột tình dục với trẻ em. Bước đầu tiên của giai đoạn này, người phạm tội truy cập Internet và định hướng web theo mục đích, động cơ. Khi những người phạm tội có định hướng nhất định đối với nội dung xâm hại tình dục trẻ em, họ sẽ chỉ cần tìm kiếm các nội dung này bằng cách truy cập các trang web khiêu dâm người lớn hoặc tìm kiếm từ khóa qua Google.
Một cách khác là những kẻ phạm tội thiết lập quyền truy cập vào darknet. Những người phạm tội sẽ tìm hiểu về sự tồn tại của darknet trước khi thiết lập quyền truy cập. Họ có thể tìm thấy thông tin hoặc nghe về nó khi tìm kiếm các nội dung xâm hại tình dục trẻ em. Tiếp theo, những kẻ phạm tội sẽ tìm kiếm thông tin về cách vào darknet. Bước cuối cùng của giai đoạn này là thiết lập quyền truy cập vào darknet.
Giai đoạn hoàn thành tội phạm
Sau khi một cá nhân đã xác định được các trang web và diễn đàn có chứa CSAM (nội dung xâm hại tình dục trẻ em), họ sẽ thực hiện các bước cần thiết để truy cập tài liệu này và thiết lập quyền truy cập của họ vào CSAM trên darknet. Tiếp theo, những người phạm tội sẽ tham gia với các thành viên khác trong cộng đồng, theo cách tương tự như trên các nền tảng truyền thông xã hội thông thường như đưa ra nhận xét, sử dụng lượt thích, gửi tin nhắn riêng tư, đăng liên kết… Điều đó kích thích, tăng lượt xem, lượt thích các video, hình ảnh có chứa nội dung CSAM với mạng lưới lớn người dùng cùng tham gia vào. Qua đó, người phạm tội có thể tiêu thụ và phân phối CSAM dựa trên sở thích của những người cùng tham gia.
 |
| Diễn viên Jerry Harris lĩnh 12 năm tù vì tội lạm dụng tình dục trẻ em. Ảnh: CNN. |
Giai đoạn tiếp tục tội phạm
Người phạm tội sau đó thường sẽ tiến hành theo một trong 3 cách sau: Tiêu thụ CSAM và rời khỏi darknet, tiêu thụ và phân phối CSAM, tăng cường sự tham gia vào CSAM trên darknet.
Với cách đầu tiên, người phạm tội thường sẽ tiêu thụ CSAM nhưng rời khỏi darknet vì nhiều lý do, có thể bao gồm khó khăn trong việc điều hướng darknet hoặc ít tương tác, ủng hộ của người khác.
Cách thứ 2: Người phạm tội sẽ lặp lại quy trình trên và tham gia tích cực hơn vào việc tiêu thụ và phân phối CSAM trên darknet. Đối với những người phạm tội này, giai đoạn hoàn thành tội phạm được lặp lại theo thời gian khi họ tìm thấy nền tảng để thể hiện bản thân và tham gia với những người phạm tội khác có cùng sở thích tình dục.
Cách thứ 3: Những người phạm tội sẽ tăng hoạt động của họ trên darknet và tham gia vào cộng đồng của một số nhóm người phạm tội nhất định để đạt được động cơ, mục đích của mình.
Tuy nhiên, không phải người phạm tội nào cũng thực hiện tuần tự theo các giai đoạn này. Các giai đoạn có thể chồng chéo hoặc xảy ra đồng thời miễn sao họ đạt được mục đích của mình.
Hình thức và biểu hiện qua môi trường mạng
Bằng các thủ đoạn, phương tiện phạm tội đã phân tích ở trên, người phạm tội thực hiện hành vi lạm dụng, bóc lột tình dục trẻ em qua môi trường mạng bằng các hình thức nhất định. Cụ thể:
Mua bán trẻ em: Được hiểu là hành vi dùng tiền hoặc phương tiện thanh toán khác để trao đổi trẻ em như hàng hóa. Theo quy định của pháp luật Việt Nam, mua bán người dưới 16 tuổi là thực hiện một trong các hành vi sau đây: Chuyển giao người dưới 16 tuổi để nhận tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác, trừ trường hợp vì mục đích nhân đạo; Tiếp nhận người dưới 16 tuổi để giao tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác, trừ trường hợp vì mục đích nhân đạo; Chuyển giao người dưới 16 tuổi để bóc lột tình dục, cưỡng bức lao động, lấy bộ phận cơ thể hoặc vì mục đích vô nhân đạo khác; Tiếp nhận người dưới 16 tuổi để bóc lột tình dục, cưỡng bức lao động, lấy bộ phận cơ thể hoặc vì mục đích vô nhân đạo khác; Tuyển mộ, vận chuyển, chứa chấp người dưới 16 tuổi để thực hiện hành vi chuyển giao người theo hướng dẫn tại điểm a và điểm c khoản này.
Mua dâm trẻ em: Được hiểu là hành vi của người phạm tội dùng tiền hoặc lợi ích vật chất khác trả cho người bán dâm là người chưa thành niên để được giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác. Thông qua việc dụ dỗ các em qua mạng để gặp trực tiếp đối tượng hoặc xây dựng mối quan hệ để trẻ có thể hiểu là đang được yêu thương và đồng thuận quan hệ.
Khiêu dâm trẻ em qua mạng: Là hành vi dùng cử chỉ, hành động, hình ảnh, âm thanh gây kích thích ham muốn tình dục đối với trẻ em. Nội dung khiêu dâm trẻ em có thể sử dụng nhiều loại phương tiện bao gồm: tranh vẽ, phim hoạt hình, ghi âm, phim, video và trò chơi điện tử, chat sex, gọi qua video để xem trẻ trình diễn khiêu dâm, đóng phim khiêu dâm trực tuyến hoặc quay lại để bán cho khách.
Sử dụng trẻ em vào mục đích khiêu dâm. Đó là hành vi lôi kéo, dụ dỗ, ép buộc trẻ em trình diễn khiêu dâm hoặc trực tiếp chứng kiến việc trình diễn khiêu dâm dưới mọi hình thức. Thông thường người phạm tội sẽ dụ dỗ, lôi kéo, ép buộc trẻ em tự chụp, quay lại cảnh trình diễn khiêu dâm của mình sau đó phát tán hoặc dụ dỗ, lôi kéo, ép buộc trẻ em khỏa thân và truyền tải trực tiếp âm thanh, hình ảnh qua Internet (livestream);
Trước những thủ đoạn tinh vi và hậu quả khôn lường của hành vi lạm dụng, bóc lột tình dục trẻ em qua mạng, cần có những giải pháp ngăn chặn, phòng ngừa. Xây dựng hành lang pháp lý để xử lý các hành vi phạm tội này là giải pháp được các quốc gia chú trọng.
Đặc biệt, nhiều quốc gia đã đưa ra các thỏa thuận để ngăn chặn tình trạng này như các nước thành viên Liên minh châu Âu (EU) đạt được thỏa thuận về việc cho phép Facebook và Microsoft rà soát và loại bỏ những thông tin liên quan đến nạn lạm dụng tình dục trẻ em trên mạng.
Theo thỏa thuận, các nhà cung cấp dịch vụ liên lạc điện tử như email và tin nhắn có thể tiếp tục phát hiện, loại bỏ và trình báo các trường hợp lạm dụng tình dục trẻ em được chia sẻ qua mạng, bao gồm hành vi kết thân với mưu đồ xâm hại tình dục trẻ em.
Tăng cường năng lực thực thi pháp luật để phát hiện, điều tra và ngăn chặn CSAM trên darknet trong hoạt động thu thập chứng cứ, chứng minh, kỹ năng điều tra trực tuyến cũng là giải pháp cần triển khai. Ngoài ra, cha mẹ cần thường xuyên để mắt, quan tâm, chia sẻ với con em mình để nhận thấy những thay đổi tâm sinh lý cần thiết, dạy con cái biết cách phòng vệ trước những đối tượng có ý định thực hiện hành vi đồi bại.
