Lịch sử Jawa

Vẫn tiếp tục phát triển nhưng không còn quá nhiều ánh hào quang như những năm 50, cái tên Jawa đôi khi chỉ là quá khứ.

Quá trình phát triển trên toàn thế giới

Phương châm sản xuất những chiếc mui trần hai thì vừa đáng tin cậy vừa đơn giản của Jawa vốn rất nổi tiếng. Tuy nhiên, cái tên Jawa đối với rất nhiều người lại gợi ngay đến những chiếc mô tô thể thao đẳng cấp đi kèm với công nghệ hiện đại hàng đầu. Jawa là công ty đầu tiên đưa ra những cải tiến kĩ thuật mà sau này tất cả các hãng sản xuất mô tô khác trên thế giới đều áp dụng. Rất nhiều cải tiến mặc dù do Jawa phát triển nhưng lại không thực sự được ứng dụng trong các sản phẩm mui trần giản dị của hãng này. Tuy nhiên, chúng lại mang lại lợi nhuận rất lớn cho Jawa nhờ những thỏa thuận về bản quyền kí kết với các nhãn hiệu mô tô khác.

Những mẫu xe tiền chiến giá rẻ của Jawa

Trong suốt những năm 1930, hầu hết mọi người đều cho rằng một chiếc xe phải có động cơ dung tích 500cc trong khi dung tích động cơ xe 3 bánh ít nhất phải là 750cc. Chiếc Jawa 500 đầu tiên được sản xuất do công ty Wanderer của Đức cấp giấy phép tất nhiên cũng tuân theo nguyên tắc đó. Tuy nhiên, chẳng bao lâu sau các kỹ sư của hãng Jawa đã bỏ qua tất cả những định kiến cũ đó để cho ra đời chiếc mô tô giá rẻ hoàn toàn mới với động cơ dung tích 175cc có khả năng đáp ứng mọi tiêu chí và thậm chí còn chở được một người ngồi ở yên sau.

Tiếp theo đó, Jawa Robot – một đóng góp quan trọng nữa cho công cuộc phát triển ngành sản xuất xe hai bánh “chào đời”. Mặc dù chỉ được trang bị động cơ “nhỏ xinh” dung tích 90cc hai thì khí thải ngược đi kèm hộp số 3 cấp và khung bẻ cong hình chữ U nhưng Robot hoàn toàn không phải là một thứ đồ chơi mà thực sự là một “anh chàng” đầy ấn tượng trong thời điểm tất cả những chiếc xe cùng kích cỡ đều là xe đạp điện.

Springer “lan tràn” khắp nơi trên thế giới

Mẫu xe Jawa 250 hậu chiến nổi tiếng với cái tên Springer đã làm hài lòng tất cả những khách hàng khó tính nhất. Về hình thức, Springer mang kiểu dáng rắn chắc, nhờ đó nó hoàn toàn nổi bật và khác biệt so với các đàn anh hoặc bất kỳ “đồng nghiệp” nào tại thời điểm đó. Động cơ 1 xi-lanh 2 thì, dung tích 248cc (đường kính xi-lanh 65 mm và khoảng chạy pittong 75 mm) với hệ thống thải khí ngược hoạt động nhờ cuộn dây kích từ và pin trong khi đó bộ chế hòa khí được bọc kín hoàn toàn bằng một lớp vỏ dễ tháo.

Thêm vào đó, Springer còn được trang bị hộp số 4 cấp và côn tự động tách ly hợp mỗi khi sang số. Bộ giảm xóc sau ban đầu được thiết kế theo kiểu pittong chìm và ra mắt công chúng lần đầu tiên tại triển lãm xe Paris năm 1946. 10 năm sau bản concept Springer chính thức xuất hiện với bộ giảm xóc sau đã được hoàn thiện.

Thiết kế côn tự động của Jawa trong dòng xe Honda

Tháng 9/1959, Jawa nhận bằng sáng chế cho loại côn tự động mới dành cho xe mô tô vốn rất được ưa chuộng trên toàn thế giới. Sau đó, hãng Honda lúc đó chủ yếu sản xuất các loại xe nhỏ có trọng lượng nhẹ đã đàm phán và đồng ý mua bản quyền từ Jawa. Từ đó, loạt sản phẩm Cub 50cc, 70cc và 90cc của Honda ra đời và hiện nay chúng không những vẫn còn được tiếp tục sản xuất mà còn là mẫu xe hai bánh bán chạy nhất trên thế giới. Tài sản khổng lồ Honda có được ngày hôm nay chính là nhờ một phần thiết kế của hãng Jawa.

Thiết kế van mới

Năm 1961, Jawa một lần nữa lại được cấp bằng sáng chế cho thiết kế của một loại van mới dành cho động cơ hai thì. Loại van này hoạt động dựa trên nguyên tắc chính là khi nào trục van bị lệch hoặc không song song với trục khuỷu thì bộ chế hòa khí có thể nằm ở một vị trí khác. Bản concept mới này đặc biệt có lợi cho động cơ xi-lanh kép vì van nạp có thể dùng cho cả hai xi-lanh. Mặc dù tự mình phát triển, hãng Jawa một lần nữa lại không dùng đến bản concept này cho những đứa “con cưng” của mình. Chính công ty West Germany Konig đã ứng dụng thành công sáng chế này trong động cơ xe thuyền và sau đó là động cơ xe mô tô đua. Một công ty sản xuất động cơ khác của Australia mang tên Rotax cũng tận dụng được bản concept này trong động cơ xe chạy trên tuyết.

Công cuộc cải tiến của Jawa

Mặc dù có khả năng khởi động và hoạt động rất mạnh mẽ, những chiếc enduro được trang bị động cơ Jawa 350cc xi-lanh kép hai thì và xe thể thao địa hình thường không thành công lắm trong cuộc chiến cạnh tranh thị trường. Để giải quyết những khó khăn gắp phải trong quá trình hoạt động, nhóm kỹ thuật của Jawa đã đưa ra những giải pháp dường như là phi lý. Không giống như những chiếc xe hai thì có trục khuỷu đặt 180°, Jawa cải tiến sản phẩm của mình sao cho pittong chuyển động lên và xuống cùng nhau.

Một bước cải tiến khác trong quá trình phát triển sản phẩm của Jawa là xi-lanh đơn hai thì dung tích lớn cùng hiệu ứng phanh tăng lên nhờ van giảm áp tự động điều chỉnh phù hợp với van tiết lưu.

Năm 1963, chiếc xe đua địa hình 250 của Jawa một lần nữa được trang bị những đặc điểm mới lạ so với thời bấy giờ như hệ thống phanh đĩa ở bánh trước và khung ống vuông hình quả chuối đôi – tiền thân của những chiếc xe thời trang hiện nay.

Thời đại của xe đua Jawa hai thì đã mang đến những bản concept mới với cấu trúc động cơ và hộp số hẹp. Nổi bật nhất trong số đó là động cơ kép Vee đi kèm với hệ thống trục khuỷu riêng rẽ nối với nhau bởi cặp hộp số. Bên mặt RH của mỗi trục khuỷu là bộ phận van đĩa.

Xe đua Jawa van quay hai thì thế hệ kế tiếp rất nổi tiếng với động cơ bốn xi-lanh mang tên “Water Sprite”. Có lẽ chỉ những người lớn tuổi mới biết loại xe này bởi nó đã từng giành giải trong Giải vô địch thế giới năm 1969. Hệ thống xi-lanh của chiếc xe này được sắp xếp theo từng cặp một với phần trục khuỷu riêng biệt và bộ phận van quay ở cuối. Trục khuỷu đồng trục được nối với nhau bởi một khớp nối trong khi mỗi cặp trục lại được đi kèm một cặp hộp số ở giữa. Động cơ này có bộ phận làm mát bằng nước chính vì vậy người ta mới thân mật gọi nó là “Water Sprite”.

Cạnh tranh và sản xuất hàng loạt

Trung tâm lưu trữ bằng sáng chế của Jawa hiện nay lúc nào cũng “ngập” trong những phát minh mới nhằm tăng công suất động cơ với hệ thống điều chỉnh khí thải cho Endura hoặc nâng cấp số van cho xe đua.

Hiện nay, Jawa chỉ là một bóng mờ so với chính bản thân công ty này trước đây, tuy nhiên lịch sử đáng tự hào có thể đảm bảo cho những sản phẩm của Jawa đi đầu về mặt cải tiến công nghệ trong thiết kế và chức năng suốt thế kỳ vừa qua.

Minh Tuyết

Theo Bưu điện Việt Nam