Các cách phân loại dưới đây hoàn toàn do tác giả đề xuất mà không dựa trên nguồn tham khảo nào. Ngoại trừ học bổng tài năng (merit-based) và học bổng hỗ trợ phát triển, các tên gọi loại học bổng khác đều do tác giả đề xuất.
Phân loại học bổng
Phân loại dựa trên điều kiện giới hạn ứng viên
Học bổng cạnh tranh quốc tế: Học bổng này cho phép mọi ứng viên quốc tế, không phân biệt quốc gia, ứng tuyển. Theo đó, những người ứng tuyển các học bổng dạng này sẽ phải cạnh tranh với ứng viên trên toàn thế giới.
Một số học bổng cạnh tranh quốc tế: Erasmus Mundus của Ủy ban Châu Âu (EC), Endeavour của Chính phủ Australia, học bổng OFID, học bổng Eiffel của Pháp, học bổng MEXT của Nhật Bản.
Học bổng (hỗ trợ) phát triển: Học bổng phát triển ở Việt Nam do một quốc gia tài trợ, trao cho các cá nhân triển vọng dựa trên những bản ký kết hợp tác phát triển giữa quốc gia này với Việt Nam.
Những người ứng tuyển các học bổng này chỉ phải cạnh tranh với ứng viên Việt Nam.
Một số học bổng phát triển có thể kể đến bao gồm: Học bổng Fulbright của Mỹ, Chevening của Anh, AAS (tên gọi trước đây là ADS hay AusAID) của Australia, BBS (tên gọi trước đây là BTC) của Bỉ, Irish Aid của Ireland.
 |
| Ảnh minh họa. |
Phân loại dựa trên tiêu chí lựa chọn
Học bổng tài năng (merit-based): Học bổng được trao dựa trên tài năng, học lực, khả năng nghiên cứu, và cả nguyện vọng cống hiến xã hội. Dĩ nhiên, để chứng minh có học lực hay khả năng nghiên cứu xuất sắc, có tài năng đặc biệt, hay nguyện vọng cống hiến cho cộng đồng, xã hội, bạn cần có nhiều thành tích tương ứng và có giấy chứng nhận.
Học bổng tài năng của chính phủ thường xuyên là học bổng cạnh tranh quốc tế (Erasmus Mundus, Endeavour, Eiffel của Pháp...)
Học bổng tiềm năng: Được cấp cho những người có tiềm năng thực hiện nhiệm vụ mà cơ quan, tổ chức cấp học bổng giao phó như trở thành đại sứ văn hóa tại nước ngoài, thúc đẩy sự phát triển của ngành, địa phương và đất nước, trở thành nhà lãnh đạo cơ quan quản lý hoặc ngành trong tương lai, xúc tiến mối quan hệ song phương giữa Việt Nam và đất nước nơi ứng viên học.
Các học bổng tiềm năng có thể kể đến BBS, Chevening, Irish Aid.
Học bổng tiềm năng – tài năng: Được trao cho những người có cả tài năng đã được chứng minh qua thành tích và tiềm năng được thể hiện qua các bài luận. Một số ví dụ về loại học bổng này: Fulbright, AAS.
Những yếu tố cần thiết khi xin học bổng
Sau 1 năm ứng tuyển cùng lúc cả 5 học bổng chính phủ (có cả merit-based và phát triển), mình đúc kết ra 5 yếu tố chủ quan ảnh hưởng quá trình này, gồm: Sự may mắn, thành tích học tập và hoạt động, khả năng tư duy và viết luận, khả năng network, và phẩm chất đặc thù mà học bổng yêu cầu.
May mắn: Yếu tố này đôi khi mang tính quyết định, đặc biệt đối với những học bổng có giới hạn ngành học.
Ví dụ: Học bổng Erasmus Mundus có hơn 100 chương trình học dành cho nhiều ngành khác nhau và sự thành công của ứng viên từ Việt Nam có khi chỉ phụ thuộc vào việc người đó ngẫu nhiên chọn đúng chương trình có ít ứng viên.
Mình từng apply 2 chương trình thuộc EM là STeDe và 4CITIES nhưng sau đó xin rút lui khỏi SteDe vì hoàn toàn không thấy hứng thú với nó nữa.
Trớ trêu thay, SteDe năm đó ít ứng viên đến nỗi trong quá trình xét tuyển, giáo sư phải email cho mình yêu cầu hoàn thiện hồ sơ, mặc dù lúc đó mình đã hủy hồ sơ. Tất nhiên mình từ chối, và học bổng EM cho STeDe năm đó thuộc về một bạn ít tuổi hơn mình, cũng tốt nghiệp ĐH Kiến trúc Hà Nội.
Nếu xét về các phẩm chất và sự phù hợp với chương trình, mình có nhiều lợi thế vì đã có chứng nhận 2 năm làm việc trong một dự án nghiên cứu khoa học cấp quốc gia về quy hoạch đô thị bền vững (STeDe là chương trình học về quy hoạch vùng bền vững).
Ngoài ra, mình còn có IELTS 8.0 và DELF B2, mà STeDe nói rất rõ là sẽ đánh giá cao người có khả năng sử dụng tốt cùng lúc tiếng Anh và Pháp. Nhưng mình đã không ứng tuyển STeDe, để rồi bị rejected trong chương trình 4CITIES (năm nay 4CITIES có hơn 900 hồ sơ ứng tuyển).
Trường hợp khác, một bạn được nhận vào chương trình cũng thuộc EM. Nhưng khả năng sử dụng tiếng Anh của bạn đó… thậm chí còn không đủ để tự phát biểu về công việc mình làm. Vậy đó, các bạn đừng nghĩ để được học bổng cần có những phẩm chất cao siêu gì. Đôi lúc, may mắn là tất cả những gì bạn cần.
Thành tích học tập và hoạt động: các thành tích này bao gồm điểm đại học, bài báo, báo cáo khoa học, công trình nghiên cứu, và thành tích hoạt động xã hội.
Dĩ nhiên, điểm đại học càng cao, càng nhiều bài báo và báo cáo khoa học phù hợp với ngành định học, thành tích hoạt động xã hội phong phú là những lợi thế khi ứng tuyển học bổng.
Ví dụ, các bạn đã thành công trong việc tìm học bổng nhờ thành tích tốt thì rất nhiều. Các bạn có thể xem trong cơ sở dữ liệu về ứng viên được học bổng EM mỗi năm ở trên trang Facebook Erasmus Mundus Vietnam.
Khả năng tư duy và viết luận: Khả năng tư duy sẽ được thể hiện qua những suy nghĩ về ngành chuyên môn và xã hội mà bạn tích lũy trong suốt quá trình từ khi bắt đầu có ý thức (nói cách khác, từ lúc bạn đi nhà trẻ) cho đến khi ứng tuyển học bổng. Tư duy này càng độc đáo, sâu sắc, dài hạn, thiết thực cho ngành và xã hội thì khả năng bạn được chọn càng cao.
Tất nhiên, bạn phải có khả năng viết luận tốt để thể hiện những điều đó một cách thuyết phục trong những bài luận cá nhân khi xin học bổng.
Một ví dụ điển hình cho việc tư duy và viết luận dẫn đến thành công là chính mình GPA rất thấp (7.6) nếu so với các bạn học ngành kinh tế và xã hội (thường là 8.4, thậm chí trên 9.0), không có hoạt động xã hội, không có hoạt động nghiên cứu nào đáng kể, không có một giải thưởng nào. Chỉ bằng bài luận và mình đã thuyết phục được ban xét tuyển của Chevening.
Khả năng network: Là tìm kiếm và thiết lập các mối quan hệ có lợi, cụ thể ở đây có lợi cho hoạt động xin học bổng. Những trường hợp thường thấy nhất là network với các giáo sư có uy tín trong ngành và trên thế giới để xin được những thư giới thiệu hoặc được trực tiếp giới thiệu cho các học bổng.
Đối với học bổng dạng merit-based như Erasmus Mundus hay Eiffel, những sự giới thiệu này cực kỳ có giá trị. Có bạn chỉ có GPA rất thấp nhưng được giới thiệu của các giáo sư hàng đầu ở Châu Âu mà được học bổng EM rồi đấy. Thậm chí, có bạn ứng viên học bổng Đại sứ quán Pháp còn quen biết cả thành viên của ban phỏng vấn.
Networking không phải điều gì đó xấu. Ngược lại, nó giúp cho các bạn tiếp cận được nhiều cơ hội và thông tin hơn, đồng nghĩa với việc thúc đẩy sự công bằng về cơ hội và minh bạch thông tin. Theo điều tra của đài ABC năm 2013, 80% công việc được tìm thấy thông qua networking.
Phẩm chất đặc thù mà học bổng yêu cầu: Các học bổng phát triển thường yêu cầu ở những ứng viên những phẩm chất đặc thù phù hợp với mục tiêu và tinh thần của học bổng đó.
Ví dụ, học bổng Chevening muốn chọn những người có tố chất lãnh đạo, có tiềm năng trở thành người dẫn đầu ngành chuyên môn hoặc quản lý trong tương lai. Học bổng Fulbright muốn tìm kiếm những người có khả năng thúc đẩy sự trao đổi văn hóa Việt - Mỹ; hoặc, học bổng AAS luôn có một quota nhất định cho những ứng viên đến từ các Ủy ban nhân dân, các bộ và cơ quan ngang bộ, các ứng viên người dân tộc thiểu số hoặc từ vùng khó khăn.
Thực tế, có những người được học bổng AAS, được sang Australia rồi trở về Việt Nam mà vẫn không sử dụng được Tiếng Anh ở mức độ nghe, nói, đọc, viết cơ bản.
Lựa chọn học bổng
Viêc lựa chọn học bổng phụ thuộc vào việc bạn có yếu tố nào trong 5 yếu tố trên.
Bạn có thành tích học tập và hoạt động tốt: Bạn phù hợp với học bổng merit-based.
Bạn có khả năng tư duy và viết luận tốt: Bạn phù hợp với học bổng tiềm năng.
Bạn có khả năng network tốt: Bạn phù hợp với mọi loại học bổng. Tuy nhiên, theo kinh nghiệm và thông tin mình có được, bạn cần có thêm 1 trong 4 yếu tố còn lại thì khả năng được chọn mới cao.
Bạn có cả thành tích học tập và hoạt động lẫn khả năng tư duy và viết luận: Bạn phù hợp với tất cả mọi loại học bổng.
Bạn có may mắn: Mình không còn gì để nói ngoài câu: “Biết được mình sẽ gặp may thì còn gọi gì là may mắn nữa”.
Bạn có phẩm chất đặc thù mà một học bổng nào đó yêu cầu: Bạn đặc biệt phù hợp học bổng đó. Cứ mạnh dạn ứng tuyển.
Nên nhớ, việc bạn sở hữu chỉ 1 trong 5 yếu tố trên cũng đủ để bạn ứng tuyển học bổng rồi.
Hoàng Đức Long tốt nghiệp Đại học Kiến trúc Hà Nội, ngành Kiến trúc công trình. Long được cấp học bổng Chevening cho năm học 2015 - 2016, học Master Architect in Environmental Design, University of Nottingham, Anh quốc.
Một số bài viết của du học sinh trên Zing.vn
Du học sinh có thể chia sẻ thông tin về du học qua địa chỉ email toasoan@news.zing.vn. Những bài viết hay sẽ được lựa chọn đăng tải trên Zing.vn.
