Phát hiện bất ngờ về những ca mắc Covid-19 đầu tiên tại Vũ Hán

Nghiên cứu trên do nhóm chuyên gia của Trường Y, Đại học Califronia San Diego, Đại học Arizona (Mỹ) và công ty Illumina, Inc. thực hiện và đăng tải báo cáo trên tạp chí Nature vào ngày 18/3.

Khi sử dụng công cụ xác định niên đại phân tử và mô phỏng dịch tễ, họ phát hiện nhiều khả năng virus SARS-CoV-2 đã xuất hiện trong cộng đồng trước 2 thời điểm cuối tháng 12/2019 - thời điểm các ca mắc Covid-19 đầu tiên được ghi nhận tại Vũ Hán, Trung Quốc.

Virus đã lây lan từ giữa tháng 10/2019?

“Nghiên cứu của chúng tôi được thiết kế nhằm trả lời câu hỏi SARS-CoV-2 có thể lưu hành ở Trung Quốc trong bao lâu trước khi nó bị phát hiện", Phó giáo sư, tiến sĩ Joel O. Wertheim, khoa Bệnh Truyền nhiễm và Y tế Công cộng Toàn cầu tại Trường Y, Đại học California San Diego, cho biết.

Nhóm tác giả lưu ý rằng từ các mô phỏng, họ thấy đa số virus đột biến, tự chết đi và không lây truyền sang người lành.

Để trả lời câu hỏi đặt ra, họ kết hợp 3 thông tin quan trọng. Đó là hiểu biết chi tiết về cách nCoV lây lan tại Vũ Hán trước khi thành phố bị phong tỏa; sự đa dạng di truyền của virus tại Trung Quốc; các báo cáo sớm nhất về những ca mắc Covid-19 ở quốc gia này.

Virus nCoV bị rò rỉ từ các phòng thí nghiệm là một trong những giả thuyết bị bác bỏ khi điều tra nguồn gốc. Ảnh: WJS.

“Bằng cách kết hợp các bằng chứng khác nhau, chúng tôi có thể đưa ra câu trả lời là virus bắt đầu xuất hiện, xâm nhập cơ thể người dân ở Hồ Bắc từ giữa tháng 10/2019”, Phó giáo sư, tiến sĩ Joel O. Wertheim, đưa kết luận.

Trong nghiên cứu mới, nhóm chuyên gia Mỹ sử dụng các phân tích tiến hóa đồng hồ phân tử. Đây là kỹ thuật sử dụng tốc độ đột biến gene để từ đó suy ra khi nào hai hoặc nhiều cá thể sống tồn tại. Trong trường hợp này, họ xác định thời điểm dựa trên tổ tiên chung của tất cả chủng virus nCoV.

Tuy nhiên, Giáo sư, tiến sĩ Michael Worobey, Đại học Arizona, cũng không loại trừ khả năng những ca bệnh Covid-19 đầu tiên xuất hiện vài ngày, vài tuần, thậm chí vài tháng trước kết quả mà họ ước tính được. Đây cũng là trọng tâm mà nhóm tìm cách xác minh trong thời gian tới.

Đa số virus đột biến thành những chủng vô hại

Dựa trên kết quả nghiên cứu này, các nhà nghiên cứu ước tính trung bình số người bị nhiễm SARS-CoV-2 ở Trung Quốc là ít hơn một (tính đến ngày 4/11/2019). 13 ngày sau, con số này là 4 và đến 1/12/2019, số bệnh nhân đã tăng lên 9.

Các tác giả nghiên cứu sử dụng nhiều công cụ phân tích để mô hình hóa cách virus hoạt động như thế nào trong đợt bùng phát đầu tiên và những ngày đầu của đại dịch. Những công cụ này gồm các mô phỏng dịch bệnh dựa trên đặc điểm sinh học đã biết của virus, chẳng hạn khả năng lây truyền.

Họ nhận thấy trong số các mô phỏng, chỉ 29,7% virus gây ra dịch bệnh cho con người. 70,3% còn lại lây nhiễm tương đối ít trước khi nó tự chết đi. Trung bình, sau 8 ngày sinh ra các đột biến, virus sẽ tự chết đi và được xem là gây dịch bệnh không thành công.

Phó giáo sư Wertheim cho biết: “Thông thường, các nhà khoa học sử dụng sự đa dạng di truyền của virus để xác định thời điểm nó bắt đầu lây lan. Chúng tôi đã thêm lớp quan trọng ban đầu của phương pháp này bằng cách mô hình hóa thời gian virus có thể lưu hành trước khi nó tạo ra sự đa dạng di truyền mà chúng ta có thể quan sát được".

Cũng theo vị chuyên gia này, cách tiếp cận của họ mang tới kết quả đáng ngạc nhiên. Họ nhận thấy hơn 2/3 số virus mà nhóm cố gắng mô tả đã tuyệt chủng. Điều đó có nghĩa đa số virus biến chủng và chết đi, không gây hại. Con người liên tục bị tấn công bởi các mầm bệnh truyền từ động vật.

Nhóm chuyên gia tại Mỹ cho rằng virus SARS-CoV-2 nhiều khả năng đã xuất hiện trong cộng đồng từ giữa tháng 10/2019. Ảnh: NAIDS.

Ông Wertheim cũng lưu ý ngay cả khi SARS-CoV-2 xuất hiện ở Trung Quốc vào mùa thu năm 2019, mô hình của họ đã cho thấy nó hoạt động ở mức rất thấp cho đến tháng 12.

Trong bài báo, nhóm tác giả cho biết chủng nCoV ban đầu trở thành đại dịch trên toàn cầu là nhờ nó phân tán rộng rãi. Điều này có lợi cho sự tồn tại lâu dài và phát triển của virus, nhất là khu vực thành thị - nơi dễ lây truyền từ người bệnh sang người lành.

Trong mô phỏng về các cụm dịch tại nông thôn, chủng virus ban đầu đã bị tuyệt chủng từ 94,5 đến 99,6%. Kể từ đó, virus đã biến đổi nhiều lần, sinh ra nhiều biến chủng ưu thế hơn như những gì chúng ta đã và đang chứng kiến.

Trong các tài liệu điều tra về nguồn gốc của nCoV, những trường hợp mắc Covid-19 đầu tiên được báo cáo vào cuối tháng 12/2019, ở Vũ Hán, Hồ Bắc, Trung Quốc. Sau đó, nó nhanh chóng lan ra ngoài tỉnh này. Chính quyền Trung Quốc đã phong tỏa khu vực và thực hiện nhiều biện pháp giãn cách, giới hạn trên toàn quốc.

Đến tháng 4/2020, dịch Covid-19 tại Trung Quốc đã được kiểm soát. Tuy nhiên, nCoV đã lan ra hơn 100 quốc gia, khiến hơn 109,5 triệu người mắc và gây ra cái chết cho hơn 2,4 triệu ca trên toàn cầu.

Nhiều nghiên cứu đã được thực hiện nhằm xác định thời điểm virus bắt đầu lây lan giữa người với ngừa, dựa trên những cuộc điều tra về các ca mắc Covid-19 đầu tiên. Trong chùm ca bệnh tại Vũ Hán, các chuyên gia y tế giải trình tự gene và phát hiện nó có liên quan chợ hải sản Hoa Nam. Tuy nhiên, tác giả nghiên cứu cho rằng khởi đầu của đại dịch có thể không phải từ đây.

Các báo cáo từ Trung Quốc cũng cho thấy ca mắc Covid-19 tại Hồ Bắc sớm nhất là vào ngày 17/11/2019. Nó chứng tỏ virus nCoV đã tồn tại trước khi người dân và chính quyền phát hiện.