Hai năm sau ngày tốt nghiệp thủ khoa, Amisha Datta vẫn khó tin rằng mình đã mất trắng 4.300 USD vì một vụ lừa đảo việc làm. Với GPA 4.0, cô chưa từng nghĩ bản thân có thể trở thành “con mồi”, nhất là trên nền tảng uy tín như LinkedIn.
Không chỉ Datta, bà Brenda Smith (56 tuổi), có bằng thạc sĩ và nhiều năm làm việc trong lĩnh vực giáo dục đại học, cũng từng rơi vào bẫy và mất khoảng 15.000 USD.
Cả hai chia sẻ với Business Insider rằng kẻ lừa đảo ngày nay rất tinh vi, biết khai thác các công cụ AI miễn phí như ChatGPT và thành thạo các thủ thuật kỹ thuật số, khiến ngay cả những người có học vấn cao cũng dễ sa bẫy. Theo Ủy ban Thương mại Liên bang Mỹ, số vụ lừa đảo việc làm trong giai đoạn 2020–2024 đã tăng gấp 3 lần, số tiền bị chiếm đoạt từ 90 triệu USD lên đến 501 triệu USD.
Song song đó, hành trình xin việc trở thành ác mộng: hồ sơ do AI tạo ra tràn ngập, bộ lọc tự động loại nhầm ứng viên thật, thị trường văn phòng trì trệ. Trong cảnh bế tắc ấy, những kẻ lừa đảo càng dễ lợi dụng sự tuyệt vọng của người tìm việc để phạm tội.
Sinh viên giỏi sa bẫy tuyển dụng giả
Năm 2023, khi còn là sinh viên, Amisha Datta sống ở Detroit (bang Michigan, Mỹ) và muốn tìm việc bán thời gian trong ngành sản xuất phim. Trên LinkedIn, cô thấy tin tuyển dụng cho vị trí ghi chép (transcriber) từ Five Star InterLocal Cooperative - một liên hợp các trường công lập ở bang Oklahoma. Kiểm tra trên Google Maps, Glassdoor và Indeed đều thấy tổ chức này uy tín, Datta quyết định nộp hồ sơ.
 |
| 4.300 USD, một tấm séc giả và cú sốc khiến Datta lao đao ngay sau ngày tốt nghiệp. Ảnh: Desiree Rios/Business Insider |
Chỉ vài giờ sau, một “nhà tuyển dụng” liên hệ qua email gần giống địa chỉ thật, kèm website giả mạo. Địa chỉ thật của Five Star InterLocal Cooperative là fsilc.k12.ok.us, nhưng kẻ lừa đảo đổi dấu chấm thành dấu gạch nối. Datta nghĩ đó chỉ là cách viết riêng ở Oklahoma. Cô cũng nhận được mẫu phỏng vấn có nhiều lỗi chính tả, nhưng cho rằng đây chỉ là “bài kiểm tra”.
Khi được báo là trúng tuyển, Datta nhận hợp đồng lao động được trình bày chuyên nghiệp, không lỗi chính tả, cùng yêu cầu xác minh danh tính qua ID.me. Sau đó, cô được gửi một tấm séc 4.300 USD để mua laptop. Khi thấy tiền xuất hiện trong tài khoản, Datta tin tưởng và đặt máy tính. Nhưng vài ngày sau, ngân hàng hủy giao dịch vì tấm séc là giả, số tiền 4.300 USD thực chất bị trừ từ tài khoản của cô.
“Tôi thấy tủi thân và mất phương hướng. Ban đầu là một cú sốc, sau đó chỉ còn lại cảm giác xấu hổ và nhục nhã”, Datta nói. Sau đó, Đại diện Five Star InterLocal Cooperative cũng xác nhận họ đã nhận vô số cuộc gọi từ khắp nước Mỹ về các vụ lừa đảo tương tự và đã báo cáo lên LinkedIn để gỡ bỏ tin giả.
Lời hứa tiền hoa hồng biến thành cú lừa đắng
Đầu năm 2025, bà Brenda Smith (56 tuổi) vì muốn kiếm thêm tiền để trang trải chi phí cho đám cưới con gái, bà đã gửi hồ sơ cho một công ty tự xưng là “công ty con” của Robert Half. Vài ngày sau, bà nhận được liên hệ từ một “quản lý tuyển dụng” tên Niamh, giọng điệu chuyên nghiệp và số điện thoại mã vùng Washington, DC.
Không chỉ Brenda, nhiều người khác cũng rơi vào bẫy tương tự. Công ty nhân sự Robert Half xác nhận các vụ mạo danh đang bùng phát ở nhiều ngành nghề, buộc họ phải phát cảnh báo và hướng dẫn người tìm việc nhận diện chiêu trò. Còn DataAnnotation khẳng định chỉ liên hệ qua kênh chính thức, gọi tình trạng mà Smith gặp phải là kiểu “lừa đảo săn mồi”, nhắm vào người tìm việc ở thế yếu.
 |
| Giấc mơ kiếm tiền trang trải đám cưới con gái nhanh chóng biến thành bẫy lừa 15.000 USD. Ảnh minh họa: Pexels. |
Niamh hướng dẫn Smith thực hiện vài thao tác đơn giản để nhằm tăng thứ hạng sản phẩm trên Amazon hay eBay và hứa trả hoa hồng cao. Bà được yêu cầu nạp 100 USD vào ví điện tử, và nhanh chóng nhận về một vài khoản tiền hoa hồng nhỏ và càng khiến bà tin tưởng.
Nhưng rồi Smith liên tục phải nạp thêm để đạt mức được mở khóa rút lại tiền. Mỗi khi Smith tiến gần đến ngưỡng đủ điều kiện, bà lại được khuyến khích nạp thêm để hưởng một khoản lớn hơn. Thế là vòng luẩn quẩn tiếp diễn, đẩy Smith ngày càng sâu vào bẫy lừa.
“Tôi có cảm giác như mình đã kiếm được vài trăm đô la, nhưng lúc nào cũng bị thôi thúc phải làm thêm nữa”, bà kể.
Niamh còn gửi ảnh cá nhân để tạo sự gần gũi, trò chuyện đời thường để lấy lòng tin. Khi Smith muốn dừng lại, Niamh trấn an bà bằng cách tỏ ra thấu hiểu và hứa sẽ luôn đồng hành cùng Smith.
Đến tháng 4, Smith nhắn cho Niamh muốn nghỉ việc và nhận lại tiền nhưng không được hồi đáp. Sau đó, bà tiếp tục gọi đến công ty lập ví điện tử cho công việc nhưng bị phớt lờ và được hứa rằng Niamh sẽ sớm liên lạc lại.
Gần một tuần sau, Niamh trở lại nhắn tin lại với Smith, nhưng mỗi khi bà đề cập đến chuyện thanh toán, Niamh lập tức gây áp lực, buộc bà phải tiếp tục công việc thay vì rút lui. Niamh còn thuyết phục Smith đặt cọc thêm 2.000 USD và ra sức lấy lòng tin nhưng Smith không đồng ý. Lúc này, bà đã chấp nhận mình đã bị lừa và mất tổng cộng 15.000 USD, đồng thời cũng không chi trả nổi cho đám cưới con gái.
Nền tảng tuyển dụng trở thành mảnh đất màu mỡ cho lừa đảo
Theo báo cáo mới nhất từ Cục thống kê lao động Mỹ, kể từ tháng 4/2021, số lượng người tìm việc đã vượt số lượng công việc cần tuyển. Lisa Plaggemier, giám đốc Liên minh An ninh mạng Quốc gia, cảnh báo: “Nếu tôi là kẻ lừa đảo, càng có nhiều người thất nghiệp, thị trường cho trò gian lận của tôi càng rộng mở”.
Nhiều đối tượng nay không chỉ lừa nhanh rồi biến mất, mà dựng hẳn kịch bản dài hơi, nuôi niềm tin của ứng viên qua nhiều vòng, trước khi tung cú lừa cuối cùng. “Những kẻ lừa đảo việc làm đang lợi dụng chính tâm lý con người để quay ngược chống lại chúng ta”, Plaggemier nói.
 |
| Website giả, công ty ma, hồ sơ dựng công phu, những chiêu trò của bọn lừa đảo đang ngày càng khó lường. Ảnh minh họa: Pexels. |
Jeremy Schifeling, cố vấn nghề nghiệp tại California, cho rằng sinh viên mới ra trường dễ bị lừa vì thiếu kinh nghiệm. Bên cạnh đó, Oscar Rodriguez, phó chủ tịch LinkedIn, nói rằng nền tảng sẽ liên tục xóa tài khoản giả nhưng không tiết lộ tốc độ thực hiện. Tuy nhiên, kẻ lừa đảo còn dám dựng website công ty giả và đăng ký doanh nghiệp LLC để tăng độ tin cậy.
Plaggemier nhấn mạnh: “Đây là những kẻ cực kỳ lão luyện về các kỹ thuật công nghệ cao. Chúng xây dựng kịch bản lấy lòng tin, lập ra website trông hợp pháp, thậm chí đăng ký công ty chính thức. Lợi nhuận khổng lồ khiến chúng sẵn sàng đầu tư rất bài bản cho trò lừa đảo này”.
Với Datta, bi kịch chưa dừng lại. Sau vụ việc, Sở Thuế vụ Mỹ (IRS) liên hệ vì có người khai thuế gian lận dưới tên cô, chúng không chỉ muốn lấy tiền mà còn tìm cách đánh cắp danh tính của Datta.
Khi cô xin bản sao báo cáo cảnh sát để gửi cho IRS, nhưng phát hiện viên cảnh sát chưa từng nộp báo cáo lên hệ thống chính thức, cô thất vọng vì không nhận được sự giúp đỡ nào từ chính quyền.
“Tôi không nhận được sự hướng dẫn nào để tìm lại công lý hay cách để vượt qua cú sốc. May mắn là gia đình đã ở bên tôi lúc này”, Datta kể.
Giờ đây, Datta đã biến nỗi đau thành động lực. Tháng trước, cô chính thức nhập học Khoa Luật của Đại học Texas A&M, chính những sai lầm trong quá khứ đã thôi thúc cô theo đuổi ngành Luật.
Nhà giáo dục và hùng biện người La Mã Quintilian từng nói rằng: "Chúng ta phải xây dựng tâm trí của mình thông qua đọc sâu hơn là đọc rộng". Thực hành đọc sâu là một quá trình rèn luyện có chủ đích. Mục Lifestyle giới thiệu với độc giả 6 nguyên tắc phát triển thói quen đọc sâu để không chỉ khám phá thế giới và kiến thức mà còn khám phá về chính bản thân mình.
