Tuyên bố 'không thể tuyển dụng Gen Z' gây tranh cãi

Gen Z muốn sống đúng với mình, ưu tiên sức khỏe tinh thần và sự cân bằng. Ảnh minh họa: Xiaohongshu.

Khi Suzy Welch, giáo sư tại Đại học New York (Mỹ) và là nhà báo kinh doanh, khẳng định Gen Z “không thể tuyển dụng” trong bài xã luận Is Gen Z Unemployable (tạm dịch: Gen Z có khó tuyển dụng?) trên Wall Street Journal vào ngày 24/9, dư luận Mỹ lập tức bùng nổ.

Bà cho rằng những giá trị được giới quản lý đánh giá cao như thành tích, tinh thần học hỏi hay khát khao làm việc chỉ xuất hiện ở khoảng 2% sinh viên Gen Z được khảo sát.

Ngược lại, phần lớn người trẻ ưu tiên chăm sóc bản thân, sống đúng với mình và giúp đỡ người khác. Sự chênh lệch này, theo Welch, khiến Gen Z bị nhìn nhận là thiếu chuẩn bị hoặc không sẵn sàng thích ứng với những kỳ vọng nghề nghiệp truyền thống.

Nhận định này cũng được củng cố bởi khảo sát do Intelligent.com thực hiện tháng 8/2024 với 966 lãnh đạo doanh nghiệp. Qua đó, báo cáo cho thấy cứ 6 người thì có 1 người tỏ ra do dự khi tuyển sinh viên mới ra trường, và 3/4 nhà tuyển dụng thừa nhận các ứng viên trẻ chưa đáp ứng kỳ vọng.

Kỹ năng cơ bản cũng phải dạy lại

Tranh cãi về Gen Z diễn ra trong bối cảnh thị trường lao động 2025 nhiều biến động. Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ Jerome Powell mô tả đây là giai đoạn “tuyển ít, sa thải ít”, trong khi trí tuệ nhân tạo (AI) tiếp tục lấn sân vào các công việc lặp lại. Điều này khiến “kỹ năng con người”, giao tiếp, thấu cảm, hợp tác, trở thành yếu tố then chốt.

Thế nhưng, Gen Z lại bị đánh giá là thiếu hụt chính những kỹ năng này. Hình ảnh “Gen Z stare”, ánh nhìn trống rỗng trong giao tiếp, trở thành hiện tượng mạng, thể hiện sự lúng túng của giới trẻ trong các tình huống dịch vụ và nghề nghiệp.

Nhiều nhà tuyển dụng cho rằng Gen Z thiếu cả những kỹ năng tối thiểu để hòa nhập công sở. Ảnh minh họa: Xiaohongshu.

Dù vậy, số liệu không chỉ ra rằng Gen Z thất nghiệp hoặc nghèo hơn thế hệ trước, mà cho thấy họ đang bước vào cuộc khủng hoảng tuổi 25, bối rối, lo âu và tuyệt vọng nhiều hơn.

Một số lãnh đạo đã bắt tay hành động. Rebecca Adams, Giám đốc nhân sự của Cohesity, startup AI trị giá 1,5 tỷ USD, đã gửi toàn bộ quản lý công ty đi tập huấn kỹ năng giao tiếp với Gen Z. Với tư cách là mẹ của hai người con Gen Z, Adams thừa nhận nhiều lúc bà ngỡ ngàng trước cách các bạn trẻ nhìn nhận công việc.

Ở góc độ giáo dục, Liz Feld, Giám đốc tổ chức phi lợi nhuận Radical Hope, triển khai chương trình rèn kỹ năng giao tiếp, trí tuệ cảm xúc và quản lý căng thẳng cho sinh viên.

“Các bậc phụ huynh đưa ra quá nhiều quyết định thay con. Khi bước vào đại học, các bạn trẻ không biết tự xoay xở với những điều cơ bản”, Feld nhấn mạnh.

Khát vọng có, kỹ năng chưa

Adams kể, nhiều thực tập sinh và nhân viên trẻ tại Cohesity không biết cách nhận lời mời họp, hoặc thản nhiên rời khỏi một cuộc họp giữa chừng để đi ăn trưa. Công ty buộc phải đưa ra hướng dẫn chi tiết từ cách quản lý lịch làm việc đến phép lịch sự khi họp.

“Các bạn ấy muốn biết tại sao, muốn được phản hồi liên tục. Nhưng nhiều khi cách làm việc lại khiến người quản lý choáng váng”, Adams chia sẻ.

Bà dẫn ví dụ về việc con trai 20 tuổi của bà khẳng định chỉ chọn thực tập ở công ty mình “thật sự yêu thích”, khiến bà không khỏi sửng sốt. Hay một thực tập sinh xuất sắc của Cohesity thẳng thắn từ chối lời mời làm việc toàn thời gian để dành 1 năm đi du lịch sau khi tốt nghiệp.

Chương trình của Feld tập trung vào những kỹ năng tưởng chừng “học từ bàn ăn gia đình”, như đồng cảm, sắp xếp ưu tiên, giải quyết xung đột.

“Họ ngại rủ ai đó đi ăn, đi uống cà phê. Nếu bị từ chối, họ coi đó là thất bại cá nhân”, Feld kể.

Nhiều doanh nghiệp thừa nhận phải mở lớp “kỹ năng sống” cho nhân viên trẻ. Ảnh minh họa: Mikhail Nilov/Pexels.

Một số sinh viên thậm chí từng mang bố mẹ đi phỏng vấn xin việc.

“Có phụ huynh đi cùng con đến Ngân hàng Bank of America, dù con họ học ở đại học tư thục danh tiếng Dartmouth. Điều đó thật sự khó tin”, Feld nói.

Adams thì nhấn mạnh áp lực khổng lồ mà Gen Z tự đặt ra, như chọn đúng ngành, leo thang sự nghiệp thật nhanh, vừa muốn ổn định, vừa muốn tận hưởng.

“Áp lực ấy khiến tôi thấy lo ngại. Các bạn quá chú trọng vào tối ưu mọi thứ, khác xa thế hệ chúng tôi từng trải qua”, bà nói.

Cả Adams và Feld đều thống nhất rằng Gen Z không hề thiếu khát vọng hay mong muốn giao tiếp, mà chỉ chưa học được cách thực hiện. Một số trường nội trú thậm chí phải dạy thanh niên 20 tuổi cách đưa tiền mặt cho nhân viên cửa hàng và nhận lại tiền thừa.

“Các bạn ấy muốn có sự kết nối trực tiếp, chỉ là chưa biết cách. Đây hóa ra là một kỹ năng cần được học, chứ không phải tự nhiên mà có”, Feld kết luận.