Năm 2000, khoảng 3% dân số Trung Quốc được xếp vào tầng lớp trung lưu. Năm 2018, hơn một nửa dân số của quốc gia này (707 triệu người) bước vào nhóm thu nhập trung bình, theo tính toán của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế. Đơn vị này xác định tầng lớp trung lưu là những người chi tiêu 10-50 USD/ngày.
Trong khi ngày càng mở rộng, tầng lớp trung lưu của Trung Quốc bắt đầu giống Mỹ về nhiều mặt, theo SCMP.
Trong phân tích về tầng lớp trung lưu gần đây nhất, năm 2016, Trung tâm Nghiên cứu Pew đã xếp 52% dân số Mỹ vào tầng lớp trung lưu.
Phương pháp luận để xác định tầng lớp trung lưu khác nhau, nhưng nhiều chuyên gia, bao gồm cả Pew, định nghĩa tầng lớp trung lưu trên toàn cầu là những người sống với mức lương 10,01-20 USD/ngày.
 |
| Tầng lớp trung lưu của Trung Quốc tăng mạnh trong 20 năm qua. Ảnh: Mark Schiefelbein/AP. |
Mặc dù sự tăng trưởng của tầng lớp trung lưu ở Trung Quốc là điều tốt, rằng 707 triệu người đã thoát khỏi đói nghèo, một số điểm tương đồng với Mỹ hiện nay rõ ràng là kém tích cực hơn.
Max Zenglein, nhà kinh tế trưởng của Viện Nghiên cứu Trung Quốc Mercator có trụ sở tại Berlin (Đức), cho biết tầng lớp trung lưu của Trung Quốc sẽ sớm đối mặt với những thách thức rất giống với tầng lớp trung lưu ở Mỹ và châu Âu.
“Tăng thu nhập không đủ để giúp họ dễ dàng thực hiện ước mơ của mình. Họ rất khó để đi lên nhưng có nguy cơ bị rớt xuống. Họ có thể đang chạm trần”, ông nói.
Giá nhà ở tăng
Giá nhà ở tại Mỹ tăng rõ rệt trong đại dịch Covid-19. Tháng 4, giá nhà đã tăng 14,6% - mức tăng lớn nhất trong 30 năm qua. Giá nhà ở, tiếp tục đạt mức cao mới trong suốt năm nay, có thể tăng thêm 16% vào năm 2022, Ngân hàng đầu tư đa quốc gia Goldman Sachs cho biết vào tháng 10.
Trong bối cảnh này, Ben Winck, phóng viên kinh tế của Business Insider, gần đây cho biết những người mua nhà trung lưu không gặp may. Mỹ đang cạn kiệt những ngôi nhà dành cho người mua lần đầu. Đặc biệt là ở vùng ven biển, các nhà thầu đang ưu tiên xây nhà đắt tiền nằm ngoài tầm với của người có thu nhập trung bình.
Tại Trung Quốc, giá bất động sản cũng tăng trong 2-3 thập kỷ qua.
Gần đây, trong bối cảnh thị trường lo ngại về nợ nần của gã khổng lồ bất động sản Evergrande, xu hướng đó đã đảo ngược: Tháng 10, giá nhà ở Trung Quốc bắt đầu giảm lần đầu tiên sau 6 năm.
 |
| Giá bất động sản ở xứ tỷ dân tăng mạnh trong 2-3 thập kỷ qua khiến ngày càng nhiều người khó mua nhà. Ảnh: Reuters. |
Bất chấp sự tăng trưởng mạnh về giá nhà của Trung Quốc trong những thập kỷ qua, gần 80% hộ gia đình ở Trung Quốc là chủ nhà so với 65% ở Mỹ.
Thực tế, nhà ở nằm ngoài tầm với không phải vì thiếu mà do giá quá cao. Đó là lý do người mua nhà, và thế hệ trẻ nói riêng, đang ngày càng chuyển sang các mạng lưới cho vay cá nhân để có thể trả khoản thanh toán 30% bắt buộc cho một ngôi nhà.
Logan Wright, giám đốc nghiên cứu thị trường Trung Quốc của Viện nghiên cứu Rhodium Group có trụ sở ở New York (Mỹ), nhận định: “Vấn đề không phải là khả năng cung cấp nhà ở, mà là giá cả so với thu nhập, đặc biệt là ở những nơi đáng sống”.
Các thành phố như Thâm Quyến, nơi sinh sống của tầng lớp trung lưu, đang bắt đầu trông giống Mỹ hơn bao giờ hết.
Nợ nhiều hơn
Phần lớn do giá nhà tăng, nợ hộ gia đình ở cả Mỹ và Trung Quốc đều tăng.
Tổng nợ hộ gia đình ở Mỹ vượt quá 15.000 tỷ USD trong quý 3 năm nay, theo Cục Dự trữ Liên bang Mỹ. Con số này cao hơn 1.000 tỷ USD so với cuối năm 2019.
Theo Bộ Nhà ở và Phát triển Đô thị Mỹ, một hộ gia đình Mỹ điển hình có khoảng 145.000 USD nợ - nhiều hơn gần 100.000 USD so với năm 2000. Con số này cũng cao hơn đáng kể so với thu nhập trung bình của hộ gia đình ở Mỹ - hiện là 79.000 USD.
Trong khi đó, nợ hộ gia đình của Trung Quốc thấp hơn so với nhiều quốc gia phát triển.
Theo báo cáo của Rhodium Group, năm 2020, nợ hộ gia đình của Trung Quốc đã tăng lên 128% thu nhập. Cuối tháng 10, tổng nợ hộ gia đình của Trung Quốc đạt 70.000 tỷ nhân dân tệ (10.980 tỷ USD), theo dữ liệu từ Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc.
Ở cả Trung Quốc và Mỹ, tầng lớp trung lưu ngày càng khó có đời sống khá hơn cha mẹ họ.
Tầng lớp trung lưu Mỹ đang thu hẹp và gặp khó khăn. Từ năm 1979 đến 2017, tăng trưởng thu nhập hộ gia đình đối với tầng lớp trung lưu tăng chậm hơn so với thu nhập của cả 20% người Mỹ có thu nhập cao nhất và thấp nhất. Khi mức lương của tầng lớp trung lưu bị đình trệ, chi phí sinh hoạt ở Mỹ đã tăng vọt.
Trong khi 61% người Mỹ trưởng thành được xếp vào tầng lớp trung lưu năm 1971, con số đó đã giảm xuống còn 50% năm 2005, theo dữ liệu từ Trung tâm Nghiên cứu Pew. Theo một bài báo của nhóm nghiên cứu phi lợi nhuận Rand Corporation, 2,7 triệu người Mỹ không thuộc tầng lớp trung lưu từ năm 2007 đến 2017.
 |
| Sự gia tăng tầng lớp trung lưu Trung Quốc có phần kém tích cực hơn khi so sánh với Mỹ. Ảnh: Barcroft Media. |
Ở Trung Quốc, khó khăn khi tồn tại trong tầng lớp trung lưu là thách thức mới.
“Các thế hệ trẻ có cha mẹ đến từ thời kỳ đen tối trong sự phát triển của Trung Quốc và đã cải thiện đáng kể sự giàu có hàng năm. Đối với thế hệ mới, họ không thể chắc rằng sẽ tốt hơn nói chung”, nhà kinh tế Max Zenglein nói.
Ông làm rõ rằng có sự phân chia giàu nghèo trong xu hướng này.
“Điều này có lẽ ít liên quan đến các nhóm thu nhập thấp hơn như lao động nhập cư. Mặc dù sự bất bình đẳng đang gia tăng, con cái của họ sẽ dễ dàng có cuộc sống tốt hơn so với những người đến từ tầng lớp trung lưu”, ông nói.
Đáng chú ý, hoàn cảnh của tầng lớp trung lưu còn vượt ra ngoài Trung Quốc và Mỹ. Trên quy mô toàn cầu, 54 triệu người bị đẩy khỏi tầng lớp trung lưu vào năm ngoái trong bối cảnh đại dịch.
Bên cạnh những điểm tương đồng, tầng lớp trung lưu của Mỹ và Trung Quốc có sự khác biệt.
Đầu tiên, tầng lớp trung lưu của Mỹ có kinh tế tốt hơn. Trong nhiều thập kỷ, đây là tầng lớp trung lưu giàu nhất thế giới trước khi mất danh hiệu vào tay Canada năm 2019.
Trong khi bất động sản đóng vai trò quan trọng đối với việc xây dựng sự giàu có ở cả Mỹ và Trung Quốc, vai trò sở hữu nhà ở mỗi quốc gia là không thể so sánh.
“Ở Trung Quốc, nếu không có nhà, bạn sẽ không lấy được vợ”, Zenglein nói.
Tại xứ tỷ dân, 70-80% tài sản hộ gia đình gắn liền với bất động sản, cao hơn bất kỳ quốc gia phát triển nào khác.
Các điểm tương đồng giữa Mỹ và Trung Quốc cũng không đồng nhất trên toàn Trung Quốc. Thay vào đó, chúng nổi bật chủ yếu ở các trung tâm đô thị phát triển của Trung Quốc như Thượng Hải, Thâm Quyến và Bắc Kinh.
“Đó không phải là trận đấu một mất một còn, nhưng đó lĩnh vực mà sự tương đồng ngày càng tăng”, Zenglein nói về tầng lớp trung lưu ở 2 quốc gia.
