Tối 30/10, sự việc Quỳnh Anh Shyn hóa trang thành nhân vật Ông Thọ nhân dịp Halloween tạo ra cuộc tranh cãi lớn trên mạng xã hội. Hình ảnh Ông Thọ vốn gắn gắn liền với một dòng sữa đặc nổi tiếng của thương hiệu Vinamilk.
Cùng ngày, Quỳnh Anh Shyn quyết định gỡ bộ hình trên trang cá nhân, đồng thời gửi lời xin lỗi đến công chúng: “Nếu concept hóa trang vừa rồi vô tình khiến một số khán giả cảm thấy không phù hợp, Shyn xin lỗi thật lòng”.
Từ phía Vinamilk, nhãn hàng cũng lên tiếng về ồn ào trên. Hãng khẳng định hình ảnh lan truyền không nằm trong hoạt động truyền thông chính thức, đồng thời đề nghị người dùng ngưng sử dụng hình ảnh nhãn hiệu Ông Thọ cho các nội dung chưa được cấp phép.
Sự việc này tiếp tục gây tranh luận, dấy lên vấn đề về bản quyền hình ảnh cả ở Việt Nam và trên thị trường quốc tế.
Nối dài tranh luận
Phần lớn ý kiến cho rằng hình ảnh hoá thân của Quỳnh Anh Shyn, Saabirose và Liu Grace tương đối phản cảm, gợi liên tưởng sai lệch, ít nhiều ảnh hưởng đến uy tín thương hiệu. Đặc biệt, fashionista sở hữu gần 3 triệu người theo dõi trên mạng xã hội này còn trực tiếp đề cập đến sản phẩm sữa Ông Thọ, cho thấy sự liên quan đến hãng sữa.
 |
| Hình ảnh cosplay nhân vật Ông Thọ của Quỳnh Anh Shyn gây tranh luận lớn. |
Cách xây dựng hình ảnh, bao gồm hệ thống nhân vật, bố cục và màu sắc, cũng mô phỏng hình minh hoạ được in ấn trên bao bì sản phẩm. Sự xuất hiện gián tiếp này buộc nhãn hàng lên tiếng đính chính, thông cáo chính thức, tránh để hiểu lầm lan rộng. Hình ảnh liên đới bị đánh giá là phản cảm có thể gây bất lợi cho hãng trong việc tiếp cận, chinh phục và giữ uy tín đối với người tiêu dùng.
Ngoài ra, một bộ phận công chúng còn lên tiếng chỉ trích cách thức phản ứng của Quỳnh Anh Shyn. Trong bài đăng trên trang cá nhân, cô chỉ gửi lời xin lỗi đến khán giả, không đính chính thông tin hay cáo lỗi với nhãn hàng.
Hành động này đi ngược lại với yêu cầu từ phía thương hiệu. “Đối với các nội dung đã đăng tải, Vinamilk mong nhận được sự phối hợp trong việc đính chính công khai trên các nền tảng mạng xã hội, nhằm thể hiện sự tôn trọng với quyền sở hữu trí tuệ và cộng đồng người tiêu dùng”, trích thông cáo của hãng.
Ở chiều ngược lại, một bộ phận công chúng vẫn lên tiếng bảo vệ Quỳnh Anh Shyn, cho rằng màn hóa thân dịp Halloween chỉ mang tính chất giải trí, thể hiện sự hài hước, châm biếm, không nhằm mục đích hạ thấp uy tín nhãn hàng. Hơn nữa, concept cũng thể hiện tình cảm yêu mến đối với hình tượng Ông Thọ, lan toả, gia tăng sức sống cho nhân vật này.
Phản ứng của thương hiệu trong bối cảnh trên bị nhận xét là quá đà, làm giảm mức độ yêu mến của nhiều thế hệ khách hàng đối với hãng sữa.
Mùa Halloween năm nay, bên cạnh Quỳnh Anh Shyn, “Em Xinh” Yeolan cũng xây dựng hình tượng liên quan đến thương hiệu sữa gắn liền với tuổi thơ của nhiều người. Cụ thể, cô xây dựng hình ảnh “cô gái Yeolan”, lấy cảm hứng từ nhãn hiệu sữa Cô Gái Hà Lan.
Hiện nay, màn hóa thân của Yeolan chưa chịu sự chỉ trích lớn hay bị nhãn hàng quốc tế lên tiếng yêu cầu đính chính, gỡ bỏ. Tuy nhiên, sau sự việc của Quỳnh Anh Shyn, hình ảnh sáng tạo này cũng có khả năng bị hãng nhận định là vi phạm quyền sở hữu trí tuệ.
Hậu quả tất yếu
Việc ngôi sao, nhà sáng tạo nội dung trên mạng xã hội sử dụng hình ảnh, mascot hay logo thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp mà không có thỏa thuận, giấy phép tất yếu gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng.
 |
| Yeolan cũng lấy cảm hứng hoá trang từ nhân vật Cô Gái Hà Lan nhân dịp Halloween. Ảnh: @yeolan___. |
Tranh cãi truyền thông là hậu quả đầu tiên, đã xảy ra đối với trường hợp của Quỳnh Anh Shyn. Đối với những sự vụ nghiêm trọng hơn, người nổi tiếng còn có khả năng bị chỉ trích nặng nề, kêu gọi tẩy chay.
Năm nay, YouTuber Thạch Trang phải đối mặt với làn sóng tẩy chay khi bị cho là đạo nhái tranh của hoạ sĩ Nhật Bản. Vụ việc không quá tương đồng với trường hợp của Quỳnh Anh Shyn, song đều gây ra ồn ào lớn trên mạng xã hội.
Bên cạnh tác động trên phương diện truyền thông, việc sử dụng hình ảnh của thương hiệu mà thiếu sự cấp phép cũng dẫn đến hậu quả về mặt thương mại. Nhãn hàng có thể yêu cầu đính chính, gỡ bài, thậm chí đòi bồi thường đối với cá nhân, tổ chức có hành vi này.
Cuối cùng, trách nhiệm pháp lý là điều không thể tránh khỏi. Hành động vi phạm quyền sở hữu trí tuệ của nhãn hàng hoàn toàn có thể dẫn đến tranh chấp, kiện tụng.
Tại thị trường quốc tế, thương hiệu Walt Disney cũng nhiều lần chủ động bảo vệ hình ảnh nhân vật hoạt hình nổi tiếng như Mickey, ngăn chặn hành vi vi phạm bản quyền từ phía các nhà in, nhà bán lẻ và nền tảng.
Việc sử dụng hình ảnh nhân vật, mascot thiếu giấy phép, đặc biệt trong khai thác thương mại, tất yếu gặp rủi ro pháp lý.
Giới tinh hoa xuất bản định hình văn hóa Mỹ
Cuốn Empire of the Elite hé lộ cách Condé Nast, dưới thời Si Newhouse Jr, biến các tạp chí Vogue, Vanity Fair hay New Yorker thành biểu tượng văn hóa cao cấp Mỹ bằng việc pha trộn xa xỉ với yếu tố văn hóa đại chúng. Chiến lược đưa ngôi sao pop, truyền hình và giật gân vào thế giới thượng lưu giúp định hình thẩm mỹ yuppie, trước khi quyền lực xuất bản suy giảm vì khủng hoảng, mạng xã hội và thay đổi hệ giá trị.
