Thập kỷ vừa qua chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của thị trường xe máy tại Việt Nam, cả về số lượng và chất lượng. Sự bùng nổ số lượng xe máy, xe tay ga trỗi dậy như một thế lực, thị trường môtô phân khối lớn sôi động hẳn lên là những cột mốc đáng nhớ trong 10 năm qua.
Bùng nổ xe máy
Xe máy là phương tiện di chuyển chủ yếu của người Việt, chiếm hơn 85% tổng số phương tiện. Từ năm 2010, ngành công nghiệp xe máy Việt Nam sôi động hẳn lên khi các ông lớn Honda, Yamaha, Suzuki, Piaggio công bố hàng loạt dự án xây dựng nhà máy và mở rộng sản xuất với tổng giá trị lên đến hàng trăm triệu USD. Đó cũng là thời điểm kinh tế Việt Nam có những bước hồi phục sau cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu năm 2008, dẫn đến sức mua xe tăng lên.
 |
| Xe máy chiếm hơn 85% lượng phương tiện đang lưu hành tại Việt Nam. Ảnh: Hoàng Hà. |
Tính đến cuối năm 2011, Việt Nam có khoảng 33,4 triệu xe máy đang lưu thông, theo thống kê của Bộ Giao thông Vận tải. Đến cuối năm 2019, con số này đã gần chạm ngưỡng 60 triệu xe. Hiện tại, Việt Nam đang xếp thứ 4 trong danh sách các quốc gia tiêu thụ xe máy nhiều nhất thế giới, đứng sau Ấn Độ, Trung Quốc và Indonesia.
Bùng nổ xe máy cũng mang đến nhiều hệ lụy. Ùn tắc giao thông ở các thành phố lớn, tỷ lệ tai nạn giao thông gia tăng và ô nhiễm môi trường là những vấn đề mà xe máy mang đến.
Xe tay ga trỗi dậy
Có mặt tại Việt Nam từ những năm 1990 nhưng xe tay ga khi đó chưa phải là lựa chọn cho số đông. Với những "đặc trưng" như giá cả đắt đỏ, chi phí bảo dưỡng cao và "uống xăng như uống nước", xe tay ga thời điểm đó được mặc định cho giới nhà giàu. Năm 2009, Honda nâng cấp hệ thống phun xăng điện tử cho chiếc Air Blade, mở ra kỷ nguyên xe tay ga tiết kiệm nhiên liệu.
 |
| Thị trường xe tay ga nhộn nhịp với xe lắp ráp trong nước và cả xe nhập khẩu. Ảnh: Tuấn Khanh. |
Sau năm 2010, thị trường xe tay ga tại Việt Nam sôi động hơn khi các hãng xe lớn xây dựng thêm nhà máy và mở rộng quy mô sản xuất. Các mẫu xe tay ga mới liên tục ra mắt với giá cả phải chăng, kiểu dáng thời trang, cốp dung tích lớn và động cơ tiết kiệm. Nhờ vậy, lượng xe tay ga tiêu thụ liên tục tăng và dần thay thế cho xe số. Đã có nhiều dự đoán về thị trường xe máy Việt bão hòa, tuy nhiên sự dịch chuyển từ xe số sang xe ga khiến doanh số xe máy luôn duy trì tăng trưởng.
Tỷ lệ xe tay ga bán ra trong năm 2010 là 30%. Năm 2011 con số này tăng lên 38%, năm 2014 là 40-42% và đạt 45% ở năm 2015. Trong năm 2015, Honda Việt Nam bán ra 2,02 triệu xe, trong đó xe tay ga chiếm tỷ lệ lên đến 54%, lần đầu tiên vượt xe số. Hiện tại, mẫu xe máy bán chạy nhất thị trường là Honda Vision, một chiếc xe tay ga phổ thông.
Phanh ABS và khóa thông minh dần phổ biến
Khi sử dụng xe máy, người dùng lo ngại nhất tới việc xe dễ dàng bị mất trộm với ổ khóa cơ thông thường. Những chiếc xe tay ga đắt tiền cũng dễ dàng bị bẻ khóa sau 2-5 giây, khiến nhiều người phải sắm sửa nhiều ổ khóa chống trộm cho xe.
Honda là hãng đầu tiên mang công nghệ khóa thông minh smartkey về Việt Nam, áp dụng trên Honda SH, rồi tới các mẫu xe tay ga khác như SH Mode, Lead, Air Blade, Vision... Yamaha cũng sớm theo chân với các mẫu xe tay ga sở hữu khóa thông minh. Khóa thông minh của các hãng đều có điểm chung là khởi động không cần chìa được bảo mật tốt, khiến kẻ gian không thể phá khóa bằng các biện pháp thông thường. Piaggio không đi theo xu hướng này, các mẫu xe của hãng xe Italy vẫn dùng khóa từ, dù là khóa cơ nhưng khó bị mất trộm hơn.
 |
| Khóa thông minh và phanh ABS khiến xe máy trở nên an toàn hơn. Ảnh: Thạch Lam. |
Một tính năng an toàn khác là ABS cũng dần phổ biến trên các mẫu xe máy ở Việt Nam. Với ABS, người lái khi phanh gấp sẽ tránh được hiện tượng trượt bánh và mất lái, dễ xảy ra tai nạn. Yamaha, Piaggio, Vespa, Honda đều lần lượt trang bị ABS trên các mẫu xe tay ga tầm trung của mình. Người dùng đang chờ đón công nghệ hữu ích này sớm có mặt trên các mẫu xe tay ga phổ thông như Honda Lead, Vision hay Yamaha Janus.
Thị trường môtô phân khối lớn khởi sắc
Thị trường môtô phân khối lớn tại Việt Nam bắt đầu từ năm 2003. Do những rào cản về thủ tục nhập khẩu, thủ tục mua xe, giấy phép lái xe A2 nên môtô phân khối lớn chỉ tiếp cận được một bộ phận rất nhỏ trong tổng số người muốn sở hữu xe. Bằng A2 có thời là món hàng hiếm, song song với xe phân khối lớn không giấy tờ thậm chí phổ biến hơn cả xe hợp lệ khiến thị trường này lặng lẽ và người có điều kiện thậm chí cũng khó sở hữu những chiếc xe yêu thích.
Nắm bắt được nhu cầu đó, các hãng môtô nổi tiếng trên thế giới liên tiếp mở đại lý chính thức tại Việt Nam. Sớm nhất là Ducati vào năm 2009, sau đó là Harley-Davidson (năm 2013), BMW Motorrad và Kawasaki (năm 2015), KTM (năm 2016). Hai ông lớn của thị trường xe máy tại Việt Nam là Honda và Yamaha cũng lấn sân sang thị trường béo bở này từ năm 2018.
 |
| Nhờ sự cởi mở trong chính sách nhập khẩu, những mẫu siêu môtô đắt tiền dễ dàng tiếp cận khách hàng Việt hơn. Ảnh: Thượng Tâm. |
Một trong những nguyên nhân giúp môtô phân khối lớn trở nên đại trà là sự cởi mở của các chính sách, thủ tục hành chính. Từ năm 2014, quy định cấp giấy phép nhập khẩu tự động đối với môtô phân khối lớn đã được nới lỏng và bãi bỏ hoàn toàn vào tháng 11/2018. Cũng từ năm 2014, Chính phủ đã ban hành Thông tư 38/2013/TT-GTVT, cho phép công dân từ 18 tuổi được thi lấy giấy phép lái xe hạng A2. Dễ dàng sở hữu giấy phép lái xe khiến số người mua xe phân khối lớn tăng mạnh.
Cuộc chiến xe máy điện bắt đầu
Hòa nhập với xu hướng của thế giới, nhiên liệu thân thiện với môi trường như xăng sinh học và điện được chú ý tại Việt Nam. Trong đó, xe điện bắt đầu được các hãng nghiêm túc hướng tới.
Thực tế, các loại xe sử dụng năng lượng điện đã xuất hiện tại Việt Nam từ hơn 10 năm trước với 2 loại là xe đạp điện và xe máy điện. Khi đó, xe đạp điện và xe máy điện đa số có xuất xứ từ Trung Quốc, chất lượng không cao và tuổi thọ pin ngắn. Với giá thành tương đối rẻ, chúng còn được xem là phương tiện thay thế cho xe gắn máy 50 cc đối với những người không có giấy phép lái xe máy.
 |
| Honda PCX Electric trong buổi giới thiệu tại Việt Nam. Ảnh: Trịnh Tròn. |
Cuối năm 2018, VinFast Klara - mẫu xe máy điện chính thống đầu tiên tại thị trường Việt Nam - ra mắt. Klara đã tác động không nhỏ đến quan niệm xe điện của khách hàng Việt. Chiếc xe gây ấn tượng bởi kiểu dáng giống xe máy, linh kiện đến từ những thương hiệu hàng đầu thế giới như Bosch, Nissin, IRC. Giá cao là rào cản của Klara tới tay người dùng. Hiện nay, Klara mới sử dụng pin của LG, khách hàng có thể đổi pin tại các trạm nếu không muốn sạc pin tại nhà.
Các ông lớn trong lĩnh vực xe máy như Honda, Piaggio cũng rục rịch đi theo xu hướng này với chiếc PCX Electric, Vespa Elettrica. Tuy nhiên mọi thứ vẫn ở mức thăm dò, các sản phẩm đều mang tính nghiên cứu phát triển nhiều hơn là bán đại trà.
Nhìn chung, xe điện tại Việt Nam được đánh giá là không hẳn thân thiện với môi trường, khi sản xuất điện tại Việt Nam phần lớn là nhiệt điện và thủy điện, đều gây ô nhiêm không kém so với xe máy sử dụng động cơ đốt trong. Tuy nhiên với xu hướng của thế giới, có lẽ xe điện tại Việt Nam cũng dần phát triển và có vị trí nhất định so với xe chạy xăng.
