Hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh (SIDS) là trường hợp tử vong không rõ nguyên nhân, thường xảy ra trong lúc ngủ ở những đứa trẻ khỏe mạnh, dưới một tuổi. Hầu hết trường hợp tử vong do hội chứng này gây ra đều liên quan đến giấc ngủ, do đó, nhiều chuyên gia còn gọi đây là những cái chết trong nôi (crib death).
Theo Mayo Clinic, các chẩn đoán liên quan hội chứng này đều không thể tìm ra nguyên nhân hay giải thích về cái chết. Ngay cả khi khám nghiệm tử thi, xem xét bệnh sử, các bác sĩ cũng không thể kết luận chính xác vì sao bệnh nhi tử vong.
Những giả thuyết về nguyên nhân
SIDS là hội chứng bí ẩn. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ thống kê mỗi năm, khoảng 3.600 trẻ sơ sinh tại nước này tử vong vì hội chứng SIDS. Tại Anh, con số này là hơn 200. SIDS ảnh hưởng nhiều nhất đến trẻ sơ sinh từ 1 đến 4 tháng tuổi. Bé trai thường gặp hội chứng này nhiều hơn bé gái. Các ca tử vong thường xảy ra vào mùa thu, đông và đầu xuân.
Tại Việt Nam, tình trạng tử vong đột ngột, không giải thích ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ sơ sinh còn khá phổ biến. Theo thống kê của Bộ Y tế, mỗi năm, Việt Nam có khoảng 27.000 trẻ nhỏ tử vong tự nhiên. Nó tương đương mỗi ngày có khoảng 75 trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ tử vong đột ngột do nhiều nguyên nhân, tập trung chủ yếu ở những tháng đầu đời.
 |
| Hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh xảy đến bất ngờ, các bác sĩ không thể tìm ra nguyên nhân. Ảnh: Freepik. |
Đến nay, y học chưa kết luận chính xác về nguyên nhân gây ra hội chứng, tuy nhiên, các nhà khoa học đã đặt ra nhiều giả thuyết.
Một số quan điểm cho rằng hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh xảy ra do khiếm khuyết trong phần não bộ chịu trách nhiệm kiểm soát hơi thở và kích thích giấc ngủ. Giả thuyết này được nghiên cứu khá nhiều trong thập niên 90 của thế kỷ trước.
Các bác sĩ khám nghiệm bộ não của những trẻ tử vong và tìm thấy một số bất thường của tế bào não. Chúng bị gián đoạn chức năng điều hòa nhịp thở, nhịp tim, huyết áp. Các tế bào thần kinh khiếm khuyết tiến triển âm thầm dẫn đến tình trạng tử vong không đoán trước.
Giả thuyết thứ hai là tư thế ngủ của trẻ. Khi trẻ nằm ngủ, mặt có thể úp xuống, hạn chế đường thở. Đây là nguyên nhân gây thiếu oxy trong quá trình ngủ, thậm chí tắc đường thở, Đặc biệt, tư thế nằm sấp, nghiêng khiến trẻ có nguy cơ cao gặp chứng đột tử không rõ nguyên nhân.
Nhiều phụ huynh có thói quen trong mùa lạnh chèn chăn, nệm xung quanh để trẻ đỡ bị cảm lạnh. Tuy nhiên, thói quen này vô tình khiến con nghẹt thở, thiếu oxy khi ngủ.
Giả thuyết thứ 3 là tăng thân nhiệt. Quan niệm quấn kín trẻ khi ngủ để phòng cảm lạnh khiến cơ thể con bị ngột ngạt, tăng thân nhiệt nhanh, gây tình trạng tăng tốc độ chuyển hóa và dễ mất kiểm soát nhịp thở. Chưa kể, việc cho con mặc quá nhiều quần áo trong mùa đông dễ khiến trẻ toát mồ hôi, thấm ngược vào cơ thể và gây ra các bệnh về đường hô hấp khác.
Ngoài ra, những trẻ thuộc nhóm sau đây có nguy cơ bị đột tử không rõ nguyên nhân cao hơn: Bà mẹ hút thuốc khi mang thai (nguy cơ sinh con bị SIDS cao gấp 3 lần) hoặc uống rượu, bia, chất kích thích; trẻ hút thuốc thụ động (tăng gấp 2 lần bị SIDS); bé sinh non hoặc nhẹ cân; anh, chị ruột có tiền sử tử vong vì SIDS.
 |
| Cho trẻ mặc quá nhiều lớp quần áo khi ngủ vô tình khiến con khó thở, tăng thân nhiệt, rơi vào nguy hiểm. Ảnh: iStock. |
Phòng ngừa
Đến nay, y học vẫn chưa tìm ra cách phòng ngừa triệt để tình trạng đột tử không rõ nguyên nhân ở trẻ. Tuy nhiên, chúng ta có một số cách để giảm thiểu nguy cơ.
Từ năm 1992, Viện hàn lâm Nhi khoa Mỹ (AAP) đưa khuyến cáo tất cả trẻ sơ sinh khỏe mạnh dưới một tuổi cần được nằm ngửa khi ngủ. Kể từ khi khuyến cáo của AAP được ban hành, tỷ lệ trẻ tử vong vì hội chứng đột tử không rõ nguyên nhân đã giảm hơn 50%.
Dù vậy, hội chứng này vẫn là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ nhỏ,. Do đó, điều quan trọng là cha mẹ ghi nhớ tuyệt đối không cho trẻ nằm nghiêng, úp. Nếu con có tư thế này khi ngủ, phụ huynh cần điều chỉnh để con trở về cách nằm thẳng, thông thoáng đường thở.
Khi ngủ, chúng ta nên để trẻ nằm trên giường hoặc cũi cứng, phẳng, không lồi lõm. Ga trải giường cần mỏng, mềm và gọn gàng. Bộ Y tế khuyến cáo phụ huynh tuyệt đối không dùng chăn dày hoặc gối mềm để lót cho trẻ. Ngoài ra, chúng ta cũng tránh phủ chăn, quấn tã, mặc quần áo nhiều lớp cho trẻ.
Bạn có thể cho con ngậm thêm núm ti giả và ghi nhớ nguyên tắc ngủ chung phòng, không chung giường. Nuôi con bằng sữa mẹ và tiêm vaccine cũng là cách để giảm nguy cơ trẻ bị tử vong đột ngột không rõ nguyên nhân. Một nghiên cứu của Vennemann và cộng sự đã chỉ ra tiêm vaccine cho trẻ trong những tháng đầu đời sẽ giảm tỷ lệ tử vong xuống 50%.
Ngoài ra, cha mẹ không nên cho trẻ ngủ trong môi trường quá nóng. Nhiệt độ phòng cần điều chỉnh sao cho người lớn mặc áo sơ mi ngắn tay vẫn cảm thấy thoải mái. Bà mẹ không nên hút thuốc, uống rượu hoặc sử dụng chất kích thích, ma túy khi mang thai.
