|
|
Ung thư đại trực tràng là một trong những loại ung thư phổ biến nhất ở Việt Nam. Ảnh: Adobe Stock. |
Một nghiên cứu do Bệnh viện Ung bướu TP.HCM công bố trên Science cho thấy trong giai đoạn 1996-2015, tỷ lệ mắc ung thư đại trực tràng tại TP.HCM tăng từ 10,5 lên 17,9 ca trên 100.000 dân, tức gần 1,7 lần chỉ sau 20 năm.
Đáng chú ý, tốc độ gia tăng ở nam giới cao hơn so với nữ, với nhóm tuổi chịu ảnh hưởng nhiều nhất là 50-64 tuổi. Dù vậy, số ca ở nhóm dưới 50 cũng ngày càng được ghi nhận, phản ánh xu hướng trẻ hóa rõ rệt của căn bệnh này.
Trao đổi với Tri Thức - Znews, TS.BS Hoàng Thành Trung, Trưởng khoa Điều trị tổng hợp, Bệnh viện Ung bướu TP.HCM, lý giải hiện tượng này do yếu tố khách quan lẫn chủ quan.
Nhận thức cộng đồng hạn chế
TS.BS Hoàng Thành Trung, Trưởng khoa Điều trị Tổng hợp, Bệnh viện Ung bướu TP.HCM, cho rằng sự gia tăng các ca ung thư đại trực tràng trong những năm gần đây phần nào phản ánh khoảng trống trong nhận thức cộng đồng.
Khảo sát của nhóm bác sĩ Đại học Y Dược TP.HCM và Bệnh viện Chợ Rẫy trên 86 bệnh nhân ung thư đại trực tràng cho thấy dù các kỹ thuật tầm soát và chẩn đoán sớm đã rất hiện đại, phần lớn người bệnh vẫn được phát hiện muộn.
Hơn 65% được chẩn đoán ở giai đoạn III hoặc IV, khi khối u đã lan rộng, tiên lượng sống giảm mạnh và cơ hội điều trị triệt để gần như khép lại. Số liệu tại Bệnh viện K cũng cho thấy hơn 70% bệnh nhân ung thư đến khám ở giai đoạn muộn với các nhu cầu điều trị giảm đau và chăm sóc triệu chứng là chủ yếu.
 |
| Một bệnh nhân ung thư đại trực tràng 26 tuổi đang được điều trị. Ảnh: Việt Linh. |
Trên thực tế, nhiều người dân chưa được hướng dẫn đầy đủ để nhận biết các dấu hiệu cảnh báo sớm của bệnh, hoặc thậm chí không biết gì về bệnh. Những thay đổi nhỏ như rối loạn thói quen đi tiêu, sụt cân không rõ nguyên nhân, cảm giác mệt mỏi kéo dài… thường được cho rằng chỉ là rối loạn tiêu hóa thông thường.
Khi người bệnh bắt đầu nhận thấy những dấu hiệu nặng hơn rối loạn đi tiêu, đau bụng âm ỉ, phân lẫn máu, choáng váng do thiếu máu kéo dài… thì đa phần đã bỏ lỡ “khoảng thời gian vàng” để điều trị hiệu quả.
TS Trung nhận định bên cạnh thói quen chủ quan, lối sống hiện đại cũng đang âm thầm nuôi dưỡng bệnh. Ở nhóm sinh sau năm 1975, tỷ lệ mắc ung thư đại trực tràng tăng rõ ở cả nam lẫn nữ, hệ quả của lối sống phát triển: tiêu thụ nhiều thịt đỏ, rượu bia, ít ăn rau xanh, ít vận động, trong khi béo phì và đái tháo đường ngày càng phổ biến.
“Thỉnh thoảng, chúng tôi vẫn gặp những bệnh nhân mới chỉ 15-16 tuổi. Có thể thấy, độ tuổi mắc ung thư đại trực tràng đang trẻ hóa”, ông nhấn mạnh.
Việt Nam chưa có chương trình tầm soát quy mô quốc gia
Số ca ung thư đại trực tràng tăng nhanh không chỉ bắt nguồn từ sự chủ quan của người dân, mà còn phản ánh khoảng trống lớn trong hệ thống tầm soát, khi Việt Nam vẫn chưa có một chương trình sàng lọc bài bản, thống nhất và được giám sát lâu dài để phát hiện bệnh sớm.
Hiện nay, nhiều cơ quan và doanh nghiệp vẫn tổ chức khám sức khỏe định kỳ cho nhân viên, song TS Trung cho rằng cần phân biệt rõ giữa hoạt động này và chương trình tầm soát ung thư đúng nghĩa.
Tầm soát là một chiến lược y tế quy mô lớn, được triển khai ở cấp tỉnh, thành hoặc quốc gia, hướng đến nhóm dân số cụ thể, có lịch mời, theo dõi và xử trí sau khi sàng lọc. Trong khi đó, những đợt kiểm tra riêng lẻ trong phạm vi công ty hay nhóm nhỏ chỉ mang tính kiểm tra sức khỏe định kỳ, không thể xem là tầm soát cộng đồng.
Trao đổi với Tri Thức - Znews trước đó, bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Triệu Vũ, Trưởng khoa Ung bướu Bệnh viện TP Thủ Đức (TP.HCM), cho biết hoạt động tầm soát ung thư hiện nay ở Việt Nam chủ yếu diễn ra lẻ tẻ, không thay đổi được hiện trạng sức khỏe cộng đồng.
 |
| Người bệnh đang được nội soi đại trực tràng. Ảnh: Shutterstock. |
Ông lấy dẫn chứng ở nhiều nước, người hút thuốc lá nhiều được mời tham gia chương trình tầm soát ung thư phổi bằng CT liều thấp định kỳ mỗi năm, kéo dài trong 5-10 năm. Với ung thư vú, có nơi theo dõi bệnh nhân trong suốt 15-20 năm, đảm bảo phát hiện và xử trí sớm bất kỳ bất thường nào.
Trên thực tế, nhiều quốc gia đã chứng minh được độ hiệu quả của chương trình này. Tại Hàn Quốc, Chương trình Tầm soát Ung thư Quốc gia (NCSP) được khởi động từ năm 1999. Sau nhiều năm, chương trình mở rộng ra toàn bộ hệ thống bảo hiểm quốc gia và hiện bao gồm sáu loại ung thư phổ biến: dạ dày, gan, đại trực tràng, vú, cổ tử cung và phổi. Sau hơn 20 năm, NCSP giúp giảm khoảng 26% tử vong do ung thư đại trực tràng và hơn 35% ở ung thư vú.
Tại Anh, Dịch vụ Y tế Quốc gia (NHS) duy trì ba chương trình tầm soát quy mô toàn quốc đối với ung thư cổ tử cung, vú và đại trực tràng, giúp phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm và tăng khả năng điều trị thành công. Phụ nữ từ 25-64 tuổi được mời tầm soát cổ tử cung định kỳ; còn nhóm 50-70 tuổi được chụp nhũ ảnh ba năm một lần để phát hiện sớm ung thư vú.
Tại Thụy Điển, hệ thống y tế triển khai ba chương trình tầm soát cấp quốc gia tương tự, do Cơ quan Y tế Quốc gia điều phối. Tỷ lệ tham gia luôn cao, khoảng 85% phụ nữ tầm soát ung thư vú và trên 80% tầm soát cổ tử cung. Hiện chương trình tầm soát ung thư đại trực tràng đang được mở rộng toàn quốc và dự kiến hoàn tất vào năm 2026.
Hạn chế về năng lực và thiết bị ở tuyến dưới
Tại nhiều địa phương, cơ sở vật chất và trang thiết bị y tế vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu phát hiện sớm những bệnh lý phức tạp như ung thư. Không ít trạm y tế và bệnh viện tuyến huyện còn thiếu hệ thống nội soi tiêu hóa hoặc chưa thể thực hiện thường quy các xét nghiệm sàng lọc ban đầu. Nguồn nhân lực y tế cũng còn hạn chế, nhiều bác sĩ chưa được đào tạo chuyên sâu để đảm nhiệm công tác phát hiện và chẩn đoán sớm bệnh.
Ngay cả ở các tuyến trên, việc nhận biết và nghi ngờ sớm dấu hiệu ung thư đôi nghi vẫn là thách thức. Nhân viên y tế đôi khi chưa đủ kinh nghiệm để chỉ định xét nghiệm hoặc chuyển tuyến kịp thời, đặc biệt trong các trường hợp triệu chứng mơ hồ, dễ nhầm với rối loạn tiêu hóa thông thường.
 |
| Việt Nam thiếu các chương trình tầm soát ung thư đại trực tràng quy mô quốc gia. Ảnh: Cancer Center. |
Chính vì những hạn chế nói trên, việc chủ động trang bị kiến thức và điều chỉnh lối sống vẫn là “lá chắn” hiệu quả nhất để phòng bệnh. Theo TS.BS Hoàng Thành Trung, sự gia tăng của ung thư đại trực tràng có mối liên hệ chặt chẽ với thói quen sinh hoạt và chế độ ăn uống.
Các yếu tố nguy cơ bao gồm việc tiêu thụ nhiều thịt đỏ, thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh, chất béo bão hòa và thiếu chất xơ trong khẩu phần hàng ngày. Bên cạnh đó, thói quen uống rượu, hút thuốc lá, ít vận động, thừa cân, béo phì cũng góp phần làm nguy cơ mắc bệnh tăng cao.
Ngược lại, nhiều nghiên cứu cho thấy việc duy trì chế độ ăn giàu chất xơ, bổ sung rau củ quả, canxi, magie, sử dụng cà phê ở mức vừa phải kết hợp vận động có thể giúp giảm nguy cơ phát triển ung thư đại trực tràng.
Bộ sách “Bí ẩn hướng nội” chứa đựng nhiều thông tin và kiến thức rất hữu ích giúp bạn thấu hiểu chính mình, thoát khỏi vòng luẩn quẩn tự nghi ngờ và đánh đồng bản thân với những định kiến rập khuôn của xã hội. Để từ đó bạn học cách yêu thương và trân trọng con người hướng nội của mình.
