Ký ức Trung thu dân gian sống lại giữa phố cổ Hà Nội

Trung thu, ký ức tuổi thơ của bao thế hệ đã trở thành khởi nguồn cho triển lãm Trăng Ta (Hàng Bạc, phường Hoàn Kiếm, Hà Nội) của nhà nghiên cứu mỹ thuật Kevin Vương. Giữa không gian trưng bày, chiếc đầu sư tử Bắc Bộ hiện lên như biểu tượng không thể thiếu của đêm Rằm tháng Tám. Âm vang tiếng trống “rinh - tùng - xèng” dường như vẫn còn ngân, gợi nhớ khoảnh khắc cả làng rộn rã đón hội trăng rằm.

Đầu sư tử truyền thống được dựng bằng khung mây tre chắc chắn đến mức một đứa trẻ có thể ngồi lên. Kỹ thuật buộc mây tre cầu kỳ, từng mối nối phải chặt chẽ và cân xứng. Thế nhưng, nhiều thợ thủ công nay đã rời nghề, chỉ quen tay làm theo dáng đầu người Hoa. Việc phục dựng đòi hỏi sự kiên nhẫn và tỉ mỉ, giống như cách nghệ nhân xưa sáng tạo chỉ bằng mắt nhìn và trực giác, không bản vẽ, không khuôn chuẩn.

So với lân Nam Bộ, đầu sư tử Bắc Bộ mang đặc trưng với đôi lông mày cá chép và điệu múa giản dị. Không cần thân 4 chân, chỉ cần chiếc đầu và dải vải phất theo nhịp, sư tử đã như lướt bay trong không trung. Chính sự thoắt ẩn thoắt hiện ấy khiến nó được xem như một linh vật huyền thoại, vừa hư vừa thực, vừa gần gũi vừa siêu nhiên.

Bên cạnh đầu sư tử, triển lãm tái hiện mâm cỗ Trung thu truyền thống. Từng món quà quen thuộc như cốm chuối, bánh nướng, bánh dẻo, con giống bột chợ Đồng Xuân, ông tiến sĩ giấy, cá hóa long, thiềm thừ tỉa từ hoa quả, được bày biện trang trọng.

Đó là lời tạ ơn mẹ thiên nhiên, là ký ức đoàn viên, nơi trẻ em giữ cho mình sắc màu ký ức, còn người lớn tìm lại một thời giản dị, nơi cha làm đồ chơi, mẹ bày mâm cỗ, cả xóm cùng trông trăng.

Chia sẻ với Tri Thức - Znews, Kevin Vương cho biết quá trình phục dựng cũng phơi bày một thực tế đáng lo: những người từng nắm giữ kỹ nghệ nay không còn sống bằng nghề, sáng tạo và thẩm mỹ mai một dần. Đó không chỉ là sự đứt gãy nghề thủ công, mà còn là lời nhắc nhở về trách nhiệm bảo tồn. Nếu thiếu sự quan tâm, hỗ trợ từ chính sách và cộng đồng, những giá trị tưởng chừng giản dị ấy có nguy cơ biến mất.

Triển lãm Trăng Ta không dừng ở việc phục dựng, mà còn gợi mở một cách tiếp cận, coi di sản như một ngôn ngữ, cần được “dịch” lại để sống động trong đời sống hôm nay.