|
|
Nhân viên y tế đang thực hiện ép tim ngoài lồng ngực để cấp cứu người bị ngừng tim. |
Mỗi năm, hàng trăm nghìn người tử vong vì đột quỵ và ngừng tim, phần lớn do không được cấp cứu kịp thời.
Đột quỵ và ngừng tim là hai tình huống cấp cứu nội khoa cực kỳ nguy hiểm, có thể cướp đi sinh mạng người bệnh chỉ trong vài phút. Việc phát hiện sớm các dấu hiệu và xử trí đúng cách ngay từ đầu đóng vai trò sống còn. Tuy nhiên, nhiều người vẫn nhầm lẫn giữa hai tình trạng này và lúng túng khi gặp sự cố.
Đột quỵ và ngừng tim khác nhau như thế nào?
Đột quỵ (tai biến mạch máu não) xảy ra khi dòng máu nuôi não bị gián đoạn, dẫn đến tổn thương các tế bào não. Có hai dạng chính là đột quỵ do tắc mạch (nhồi máu não) và đột quỵ do xuất huyết não (vỡ mạch máu).
Các triệu chứng thường xuất hiện đột ngột, bao gồm:
- Méo mặt, liệt mặt một bên
- Yếu hoặc liệt tay chân một bên cơ thể
- Nói khó, nói ngọng, không hiểu lời
- Đau đầu dữ dội, chóng mặt, mất ý thức
- Mắt mờ, mất thăng bằng khi đi lại
Một cách dễ nhớ để nhận biết đột quỵ là quy tắc FAST:
- F – Face (Mặt): Miệng méo, nụ cười lệch
- A – Arm (Tay): Một tay không thể nâng hoặc rũ xuống
- S – Speech (Nói): Nói không rõ, ngọng hoặc không nói được
- T – Time (Thời gian): Cần gọi cấp cứu ngay lập tức
Ngừng tim – Cơn "lặng" chết người của quả tim
Khác với đột quỵ, ngừng tim là khi tim đột ngột ngừng đập, máu không được bơm đi nuôi cơ thể. Trong vòng 4–6 phút, nếu không được xử trí, người bệnh sẽ tổn thương não vĩnh viễn hoặc tử vong.
Dấu hiệu của ngừng tim bao gồm:
- Mất ý thức đột ngột
- Không thở hoặc thở ngáp
- Da xanh tím, không có mạch
- Đồng tử giãn, không đáp ứng ánh sáng
Ngừng tim không phải lúc nào cũng có dấu hiệu báo trước. Người bệnh có thể đang bình thường, sau đó đột nhiên gục ngã và bất tỉnh.
Xử trí cấp cứu đúng cách
Khi gặp người nghi đột quỵ
Việc điều trị đột quỵ có hiệu quả cao nếu được tiến hành trong vòng 3–4,5 giờ đầu, đặc biệt với các trường hợp nhồi máu não cần dùng thuốc tiêu sợi huyết.
Các bước xử trí ban đầu:
- Gọi cấp cứu ngay (115 hoặc cơ sở y tế gần nhất)
- Đặt bệnh nhân nằm nghiêng một bên (nếu tỉnh táo) để phòng tránh hít sặc
- Không cho ăn, uống, hoặc dùng thuốc khi chưa có chỉ định
- Theo dõi tình trạng thở và ý thức của người bệnh
- Ghi nhớ thời điểm khởi phát triệu chứng để cung cấp cho nhân viên y tế
Đặc biệt, cần tránh lay gọi mạnh hoặc di chuyển người bệnh quá nhiều nếu không cần thiết.
Khi nghi ngờ ngừng tim: Bắt đầu ép tim ngay lập tức
Nếu người bệnh không còn thở hoặc chỉ thở ngáp, cần thực hiện hồi sức tim phổi (CPR) càng sớm càng tốt.
Quy trình CPR cơ bản cho người lớn như sau:
- Kiểm tra phản ứng: Gọi lớn, lay nhẹ xem bệnh nhân có đáp ứng không
- Gọi cấp cứu: Nhờ người khác gọi 115 ngay
- Kiểm tra nhịp thở: Nhìn lồng ngực, nghe hơi thở trong 10 giây
Bắt đầu ép tim:
- Đặt hai tay chồng lên nhau, ép mạnh vào trung tâm lồng ngực
- Tốc độ ép: 100–120 lần/phút
- Độ sâu: 5–6 cm
Thổi ngạt (nếu có kỹ năng): Cứ 30 lần ép thì thổi ngạt 2 lần
Tiếp tục cho đến khi có nhân viên y tế đến hoặc người bệnh thở lại
Nếu có máy khử rung tim tự động (AED), sử dụng ngay theo hướng dẫn của máy.
Học cấp cứu: Kỹ năng không thể thiếu trong đời sống
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hơn 60% người gặp ngừng tim ngoài bệnh viện tử vong vì không được hồi sức kịp thời. Tuy nhiên, nếu có người xung quanh biết cách ép tim, khả năng sống sót tăng gấp 2–3 lần.
Hiện nay, nhiều tổ chức như Hội Chữ thập đỏ Việt Nam, Hội Tim mạch học Việt Nam hoặc các bệnh viện lớn thường xuyên tổ chức các lớp học sơ cứu cơ bản, bao gồm cả CPR, xử lý ngất xỉu, đột quỵ, hóc dị vật,... Những kiến thức này đặc biệt cần thiết cho:
- Nhân viên văn phòng
- Giáo viên, huấn luyện viên thể thao
- Nhân viên khách sạn, nhà hàng
- Phụ huynh có con nhỏ hoặc người chăm sóc người già
Lời khuyên của thầy thuốc
Dù đột quỵ và ngừng tim có thể đến bất ngờ, nhưng việc chủ động phòng ngừa vẫn có hiệu quả rõ rệt. Các chuyên gia khuyến nghị:
- Kiểm soát huyết áp, tiểu đường, mỡ máu.
- Duy trì cân nặng lý tưởng, tập thể dục đều đặn.
- Không hút thuốc, hạn chế rượu bia.
- Ăn uống lành mạnh, tăng cường rau xanh, cá và ngũ cốc.
- Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt sau tuổi 40. Chuẩn bị sẵn thông tin y tế và số điện thoại cấp cứu trong nhà.
Hãy chủ động trang bị kiến thức cấp cứu cơ bản, vì bạn có thể là "người hùng thầm lặng" cứu được một sinh mạng ngay trong đời sống thường nhật.
Học cách già đi
Bước vào tuổi xế chiều, nhiều người cảm thấy hụt hẫng. Họ không còn công việc để làm, mất đi sự năng động vốn có và trở nên tự ti. Về già, hãy học cách yêu cuộc đời một lần nữa.
Trong cuốn sách Khoa học tâm thức, Carl Jung mổ xẻ một số lĩnh vực quan trọng và gây tranh cãi nhất trong tâm lý học phân tích: Phân tích giấc mơ, vô thức nguyên thủy và mối quan hệ giữa tâm lý học và tôn giáo. Ông cũng xem xét những khác biệt giữa lý thuyết của mình và của Freud, cung cấp kiến thức về các nguyên tắc cơ bản của phân tâm học.
