Những thay đổi quan trọng về mang thai hộ từ 1/10

Việc mang thai hộ sẽ được nới lỏng quy định từ 1/10. Ảnh: Freepik.

Ngày 1/10 đánh dấu sự thay đổi hệ thống pháp luật về kỹ thuật hỗ trợ sinh sản và mang thai hộ vì mục đích nhân đạo tại Việt Nam, bước vào giai đoạn mới khi Nghị định 207/2025/NĐ-CP cùng Thông tư 38/2025/TT-BYT chính thức có hiệu lực.

Những thay đổi này tác động trực tiếp đến quyền sinh sản, quy trình y tế và khung pháp lý, đồng thời mở rộng cơ hội cho phụ nữ độc thân và siết chặt các quy định về mang thai hộ.

Nghị định nêu rõ, mang thai hộ chỉ được thực hiện “vì mục đích nhân đạo”, không cho mang thai hộ thương mại. Đồng thời, bổ sung nhiều yêu cầu chi tiết hơn.

Về điều kiện của người mang thai hộ và người nhờ mang thai hộ: Nghị định nêu rõ rằng người mang thai hộ phải là nữ, đủ sức khỏe để thực hiện thai kỳ, không mắc các bệnh nguy hiểm khi mang thai và có khả năng làm chủ hành vi.

Người nhờ mang thai hộ, thường là vợ chồng vô sinh hoặc cá nhân theo quy định, cũng cần có xác nhận y tế về khả năng sinh sản hoặc việc không thể mang thai ngay cả khi đã áp dụng hỗ trợ sinh sản. Mục tiêu là đảm bảo cả hai bên đều đáp ứng yêu cầu sức khỏe, giảm thiểu rủi ro cho mẹ và bé.

Về quan hệ của người mang thai hộ và người nhờ mang thai hộ: Người mang thai hộ phải là người thân thích cùng hàng với bên nhờ mang thai hộ.

Cụ thể, người mang thai hộ có thể là chị, em cùng cha mẹ, cùng cha khác mẹ, cùng mẹ khác cha hoặc là anh, chị, em con chú, con bác, con cô, con cậu, con dì của bên nhờ mang thai hộ. Thông tin này phải được chứng minh bằng giấy tờ hợp pháp như Giấy khai sinh, Giấy chứng sinh của con người mang thai hộ hoặc xác nhận của Ủy ban nhân dân cấp xã nơi cư trú, nhằm đảm bảo tính minh bạch và giảm thiểu rủi ro pháp lý.

Ngoài ra, người mang thai hộ theo quy định mới phải là người đã từng sinh con và có giấy tờ chứng minh, như Giấy khai sinh hoặc Giấy chứng sinh của con mình, hoặc bản xác nhận của UBND cấp xã nơi cư trú.

Về nguyên tắc hiến và nhận tinh trùng, noãn hoặc phôi: Người hiến phải tình nguyện, không được nhận bất kỳ lợi ích vật chất nào ngoài chi phí hợp lý, đồng thời phải đáp ứng tiêu chuẩn sức khỏe nghiêm ngặt.

Người nhận tinh trùng, noãn hoặc phôi cũng phải đảm bảo điều kiện sức khỏe, không mắc bệnh đe dọa tính mạng khi mang thai, không mắc bệnh tâm thần hoặc các bệnh khiến họ không kiểm soát được hành vi. Trường hợp người nhận đang mắc bệnh cấp tính phải hoãn việc chuyển phôi cho đến khi điều trị ổn định.

Việc hiến phải tuân theo nguyên tắc vô danh, nghĩa là thông tin cá nhân của người hiến sẽ không được tiết lộ cho người nhận, trừ trường hợp pháp luật yêu cầu.

Về hồ sơ đề nghị thực hiện mang thai hộ: Cặp vợ chồng nhờ mang thai hộ phải nộp đơn theo mẫu, kèm giấy tờ chứng minh quan hệ thân thích cùng hàng với người mang thai hộ, được công chứng hoặc chứng thực hợp lệ.

Hồ sơ phải đảm bảo tính minh bạch, chịu trách nhiệm pháp lý về tính chính xác của các giấy tờ. Sau khi nhận đầy đủ hồ sơ, cơ sở y tế được phép sẽ khám sức khỏe cho cả hai bên và xác nhận các điều kiện y tế theo quy định.

Về cơ sở thực hiện mang thai hộ: Chỉ những cơ sở khám bệnh, chữa bệnh được cấp phép mới được thực hiện kỹ thuật này. Cơ sở phải đảm bảo đầy đủ trang thiết bị, nhân lực và quy trình y tế để thực hiện mang thai hộ an toàn, đồng thời lưu giữ hồ sơ đầy đủ và tuân thủ các quy định về bảo mật thông tin cá nhân của bên mang thai hộ và bên nhờ mang thai hộ.

Cơ sở phải có ít nhất hai năm kinh nghiệm thực hiện IVF, với tối thiểu 500 chu kỳ IVF mỗi năm trong hai năm gần nhất, cùng đội ngũ bác sĩ chuyên khoa phụ sản và nhân viên tư vấn y tế, tâm lý, pháp lý.

Biệc bảo vệ quyền riêng tư, bí mật cá nhân: Vợ chồng nhờ mang thai hộ, người mang thai hộ và trẻ sinh ra sẽ được bảo vệ về “đời sống riêng tư, bí mật cá nhân, bí mật gia đình”.

Cũng theo Nghị định 207, một điểm thay đổi nổi bật là phụ nữ độc thân chỉ cần có nguyện vọng đã đủ điều kiện thực hiện thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) hoặc các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản khác, trong khi trước đây, luật chỉ cho phép thực hiện IVF khi có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa. Quy định mới này được đánh giá là bước tiến về quyền sinh sản cá nhân, đặc biệt cho những người mong muốn làm mẹ đơn thân.

Cùng với Nghị định 207, Thông tư 38/2025/TT-BYT cũng quy định rõ tiêu chuẩn sức khỏe của người nhận tinh trùng, noãn hoặc phôi. Những trường hợp mắc bệnh nguy hiểm đến tính mạng khi mang thai, bệnh tâm thần hoặc tình trạng không làm chủ hành vi sẽ không được nhận. Người đang mắc bệnh cấp tính phải trì hoãn việc chuyển phôi cho đến khi điều trị ổn định.

Cùng thời điểm, Quyết định 2922/QĐ-BYT về cấp lại Giấy chứng sinh cũng có hiệu lực từ 1/10. Cha, mẹ hoặc người được ủy quyền hợp pháp có thể nộp hồ sơ tại cơ sở y tế đã cấp giấy chứng sinh lần đầu và nhận kết quả trong vòng ba ngày làm việc nếu hồ sơ hợp lệ. Mã số của giấy chứng sinh cấp lại phải giữ nguyên mã cũ, đồng thời hồ sơ được lưu giữ tại cơ sở y tế.

So với quy định trước đây, những thay đổi này tạo hành lang pháp lý minh bạch hơn. IVF không còn phụ thuộc vào chỉ định y tế cho phụ nữ độc thân, thủ tục mang thai hộ được chi tiết hóa, và tiêu chuẩn sức khỏe của người nhận tinh trùng, noãn hoặc phôi được siết chặt.

Các quy định mới vừa mở rộng quyền sinh sản hợp pháp, vừa ngăn ngừa tình trạng lợi dụng trong mang thai hộ, được các chuyên gia đánh giá là bước tiến quan trọng về nhân quyền và y tế cộng đồng.