Tại Việt Nam, cuối tháng 9 đến đầu tháng 10, bão số 9 (Ragasa), bão số 10 (Bualoi) và bão số 11 (Matmo)... liên tiếp đổ bộ gây thiệt hại về người và của.
Những ngày qua, khu vực miền Trung, đặc biệt là Huế lại hứng tiếp đợt mưa lớn kỷ lục, nhiều nơi có lượng mưa đạt trên 1.000mm như: Đỉnh Bạch Mã 2.785 mm, Khe Tre 1.484mm, Hương Sơn 1.270mm...
Không riêng Việt Nam, nhiều quốc gia khác tại châu Á, thậm chí châu Mỹ cũng ghi nhận sự "tấn công" liên tiếp của các đợt mưa bão kỷ lục.
Vì sao bão lũ liên tiếp xảy ra?
Những cơn bão dồn dập, có cả siêu bão cho thấy rõ những rủi ro nghiêm trọng mà trái đất nói chung và châu Á nói riêng đang phải đối mặt trước tác động ngày càng khốc liệt của biến đổi khí hậu.
Các nhà khoa học cảnh báo nguyên nhân sâu xa bắt nguồn từ việc sản xuất nhiên liệu hóa thạch nặng nề và hệ thống cơ sở hạ tầng không theo kịp tốc độ đô thị hóa chóng mặt, theo SCMP.
Đối với siêu bão Ragasa, mạnh nhất lịch sử bão Biển Đông. Nhiệt độ bề mặt biển ấm bất thường dọc theo đường đi của nó cũng là nguyên nhân khiến cơn bão tăng cường sức mạnh chỉ trong 24 giờ, với sức gió vượt quá 200 km/giờ.
“Nhiệt độ bề mặt biển cao bất thường đã làm siêu bão Ragasa mạnh lên nhanh chóng”, nhà khí tượng học Daniel Gilford của Climate Central cho biết. Nhóm nghiên cứu của ông Gilford cũng ghi nhận khu vực phía tây Thái Bình Dương, nơi siêu bão Ragasa hình thành và phát triển, nhiệt độ biển cao hơn trung bình từ 0,7 đến 1,1 độ C.
Tây Thái Bình Dương là khu vực có hoạt động bão nhiệt đới mạnh nhất trên thế giới, và tháng 9 thường là giai đoạn cao điểm. Siêu bão Ragasa là lời nhắc nhở về việc các cơn bão trong khu vực này có thể mạnh lên bất thường và gây tàn phá dữ dội ra sao khi tiếp cận những vùng bờ biển đông dân cư.
CNN nêu rằng nhiệt độ đại dương toàn cầu đã đạt mức kỷ lục trong 8 năm liên tiếp. Nước biển ấm hơn do hiện tượng nóng lên toàn cầu cũng đã cung cấp nguồn năng lượng dồi dào để bão gia tăng cường độ.
Ở Nam Á, những trận mưa cực đoan dữ dội và bất ngờ đang tàn phá các vùng núi ở khu vực này, gây ra lũ quét và những vụ sạt lở khổng lồ cuốn trôi cả khu dân cư, biến những cộng đồng sầm uất thành biển bùn và đổ nát.
 |
| Mưa lũ tại Nam Á diễn ra liên tục do không khí ẩm ngưng tụ, va vào các dãy núi cao. Ảnh: Reuters. |
Về nguyên nhân mưa tại Nam Á, không khí ẩm từ Ấn Độ Dương và Biển Ả Rập va vào dãy Himalaya, nhanh chóng ngưng tụ thành những đám mây dày đặc và trút xuống những cơn mưa xối xả.
“Các dãy Himalaya, Karakoram và Hindu Kush đặc biệt dễ tổn thương vì địa chất mong manh, sườn núi dốc khiến nước mưa bị dồn lại thành dòng chảy dữ dội”, nhà khoa học khí hậu Roxy Mathew Koll thuộc Viện Khí tượng Nhiệt đới Ấn Độ giải thích.
Không riêng châu Á, tại châu Mỹ nói chung và nước Mỹ nói riêng, mưa lũ cũng xảy ra liên tục và gây ảnh hưởng nặng nề đến cuộc sống của người dân.
Vào tháng 7, bang Texas xảy ra trận lũ quét nặng nề nhất trong suốt 50 năm. Bên cạnh Texas, mưa lớn và lũ quét đe dọa tính mạng cũng được ghi nhận tại New Mexico, North Carolina và nhiều bang dọc bờ Đông nước Mỹ.
Nhà khí tượng học Michael Lowry thậm chí đã nói 2025 là năm của lũ lụt. Theo ông Lowry, chỉ tính đến giữa tháng 7, các văn phòng thuộc Cơ quan Thời tiết Quốc gia đã phải ban hành số cảnh báo lũ nhiều kỷ lục kể từ 1986.
Làm gì để cứu trái đất?
 |
| Các nhà nghiên cứu cảnh báo những cơn bão lớn có thể trở thành điều bình thường nếu chúng ta không có hành động can thiệp. |
Bàn về tình hình mưa lũ cực đoan tại châu Á ở thời điểm hiện tại, ông Gerry Arrances, Giám đốc Trung tâm Năng lượng, Sinh thái và Phát triển (CEED) tại Philippines, nhắc lại rằng các nhà khoa học đã cảnh báo từ hơn một thập kỷ trước.
Cụ thể, các nhà khoa học cảnh báo nếu thế giới không giới hạn mức tăng nhiệt độ toàn cầu ở mức 1,5 độ C theo Thỏa thuận Paris, hậu quả sẽ rất nghiêm trọng.
“Chúng ta đang đi rất xa khỏi mục tiêu đó, và khu vực châu Á - Thái Bình Dương chắc chắn sẽ chứng kiến nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan hơn nữa. Siêu bão Ragasa và nhiều cơn bão chết người khác có thể trở thành điều bình thường trong tương lai nếu mọi thứ vẫn tiếp diễn như hiện nay”, ông nói.
Tác động của biến đổi khí hậu không chỉ thể hiện qua bão và lũ, mà còn qua những hiện tượng tưởng chừng không liên quan như hố sụt. Cuối tháng 9, một hố sụt sâu 50 m bất ngờ xuất hiện trước một bệnh viện ở Bangkok, nuốt chửng xe hơi và cột điện. Trước đó, một người đi xe máy ở Seoul (Hàn Quốc) đã thiệt mạng khi bị hố sụt bất ngờ nuốt chửng.
Các nhà khoa học cho rằng mưa lớn, khai thác nước ngầm quá mức và cơ sở hạ tầng yếu kém là những nguyên nhân chính, nhưng tất cả đều có liên hệ với biến đổi khí hậu.
Nhà khoa học Roxy Mathew Koll tại Viện Khí tượng Nhiệt đới Ấn Độ cũng cho biết sự kết hợp giữa điều kiện địa chất, đô thị hóa và thời tiết cực đoan khiến sụt lún và sạt lở đất xảy ra thường xuyên hơn. Ông khuyến nghị các dự án phát triển cần tính đến những yếu tố này để tránh mất mát về người và tài sản.
Từ góc nhìn toàn cầu, nhà nghiên cứu Ben Clarke của Imperial College London (Anh) cảnh báo nếu chúng ta không thích ứng với rủi ro trong một khí hậu mới, tác động của những sự kiện như siêu Ragasa sẽ tiếp tục gia tăng.
Bạn đang cảm thấy mình đã quá tuổi để học?
Được học - câu chuyện về cô gái 17 mới được đến trường lần đầu và đã trở thành tiến sĩ ngành Sử học về sau - hơn cả một câu chuyện truyền cảm hứng về học tập. Đó là hành trình đi tìm bản ngã của Tara Westover, khi cô đánh mất gia đình mình với những lời cáo buộc nghiệt ngã. Đó là sự trưởng thành về nhận thức trước một thế giới rộng lớn hơn gấp nhiều lần những gì cô được nhồi nhét trước kia. Đó là một hành trình giáo dục mà không phải ai cũng sẽ dễ dàng hoàn thành được. Độc giả có thể tìm hiểu thêm về Được học tại đây.
