|
|
Thị trường việc làm Việt Nam có xu hướng phục hồi nhưng cơ hội cho người trẻ dường như vẫn hạn chế. Ảnh minh họa: Phương Lâm. |
Tỷ lệ thất nghiệp của Việt Nam trong độ tuổi lao động vẫn duy trì ở mức thấp, nhưng số thanh niên không học, không làm, không tham gia đào tạo (NEET) đang tăng trở lại. Dữ liệu nhiều quý liên tiếp cho thấy thị trường lao động không chỉ chịu sức ép về số lượng việc làm, mà còn đối mặt với bài toán chất lượng và cơ cấu nhân lực trẻ.
Theo báo cáo của Tổng cục Thống kê (GSO), quý III/2025, cả nước có khoảng 1,6 triệu thanh niên 15-24 tuổi không học, không làm, không tham gia đào tạo, chiếm 11,5% tổng số thanh niên. Con số này tăng đáng kể so với 1,35 triệu người (10,1%) trong quý II và 10,4% ở quý I cùng năm. So với 10,7% cùng kỳ năm 2024, mức tăng hiện nay thể hiện xu hướng đảo chiều sau hai năm ổn định.
Trong khi đó, tỷ lệ thất nghiệp của Việt Nam quý III/2025 chỉ 2,22%, cho thấy thị trường lao động đang phục hồi ổn định.
Nhóm thanh niên “3 không” này phân bố không đồng đều giữa các khu vực. Quý III/2025, khu vực nông thôn ghi nhận 13,0%, cao hơn 3,5 điểm phần trăm so với thành thị (9,5%). Nữ thanh niên “3 không” có tỷ lệ cao hơn nam (13,3% so với 9,8%), phản ánh khoảng cách giới trong cơ hội việc làm và đào tạo vẫn tồn tại.
 |
Biểu đồ thể hiện số người và tỷ lệ thất nghiệp trong độ tuổi lao động theo quý (giai đoạn 2020-2025). Ảnh: Tổng cục Thống kê. |
Từ năm 2022 trở về trước, Tổng cục Thống kê không công bố số liệu về nhóm thanh niên không học, không làm, không tham gia đào tạo trong các báo cáo quý.
Còn theo số liệu từ năm 2023 đến nay, quy mô nhóm “3 không” dao động quanh 1,3-1,6 triệu người, tương ứng 10-12% tổng số thanh niên. Sau khi ổn định trong năm 2023 (khoảng 1,4-1,5 triệu người), nhóm này giảm nhẹ năm 2024 trước khi tăng trở lại trong năm 2025, phản ánh đà phục hồi việc làm chưa thật bền vững.
Bức tranh này không chỉ riêng Việt Nam. Theo Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), tình trạng thanh niên “3 không” là vấn đề mang tính toàn cầu. Năm 2025, khoảng 262 triệu người trẻ, tương đương 1/4 thanh niên thế giới, thuộc nhóm này.
Báo cáo Xu hướng việc làm toàn cầu cho thanh niên năm 2024 (Global Employment Trends for Youth 2024) của ILO cho biết 1/5 thanh niên toàn cầu (20,4%) là NEET, trong đó 2/3 là nữ. Điều này cho thấy sự bất bình đẳng giới sâu sắc và sự phục hồi không đồng đều giữa các khu vực, đặc biệt tại Đông Nam Á - Thái Bình Dương, nơi tỷ lệ thất nghiệp thanh niên vẫn cao hơn trước đại dịch.
Tổng giám đốc ILO Gilbert F. Houngbo nhấn mạnh: “Không ai có thể nói về một tương lai ổn định khi hàng triệu thanh niên không có việc làm tử tế và cảm thấy bất an. Việc làm chất lượng cho giới trẻ là nền tảng của ổn định, hòa nhập và công bằng xã hội”.
Báo cáo của ILO đồng thời chỉ ra hơn một nửa lao động trẻ toàn cầu làm việc phi chính thức, và ở các nước thu nhập thấp, 3/4 chỉ có việc làm tự làm hoặc tạm thời. Ngay cả nhóm có trình độ cao, nhiều người vẫn khó tìm việc phù hợp kỹ năng.
Việt Nam có tỷ lệ NEET 11,5% trong quý III/2025, thấp hơn trung bình toàn cầu nhưng có đặc điểm tương tự xu hướng toàn cầu, là nữ thanh niên và lao động nông thôn chiếm tỷ trọng cao, chất lượng việc làm còn hạn chế.
Từ kinh nghiệm quốc tế, ILO đề xuất hướng tiếp cận “Youth Guarantee” (Bảo đảm việc làm cho thanh niên) - mô hình mà các nước châu Âu áp dụng từ năm 2014: bảo đảm mỗi người trẻ được tiếp cận việc làm, học nghề hoặc khóa đào tạo trong vòng vài tháng sau khi rời trường hoặc mất việc. Mô hình này đã được mở rộng ra ngoài châu Âu, hướng đến cả nhóm thanh niên NEET chứ không chỉ những người thất nghiệp chủ động tìm việc.
ILO cũng khuyến nghị các quốc gia đầu tư nhiều hơn cho việc làm chất lượng, tăng cường hỗ trợ chuyển tiếp từ học tập sang lao động, phát triển kỹ năng số - kỹ năng xanh, kết hợp chính sách việc làm với an sinh xã hội để người trẻ không bị loại khỏi thị trường lao động.
Nhìn lại giai đoạn 2023-2025, có thể thấy thị trường lao động Việt Nam đã phục hồi nhanh sau đại dịch, song khoảng trống về chất lượng nguồn nhân lực trẻ vẫn là thách thức lớn. Việc duy trì tỷ lệ thất nghiệp ở mức thấp là kết quả tích cực, nhưng chưa đủ phản ánh tính bền vững nếu hơn 1,6 triệu thanh niên vẫn đứng ngoài vòng quay học tập và lao động. Việc nhóm “3 không” tăng trong bối cảnh tỷ lệ thất nghiệp thấp cho thấy thị trường lao động đang phân hóa rõ rệt.
Theo cuốn sách 20-30 tuổi càng nhiều cố gắng càng lắm may mắn của Liêu Trí Phong, giai đoạn từ 20 đến 30 tuổi là thời điểm quan trọng để tích lũy kinh nghiệm và phát triển bản thân, tạo nền tảng vững chắc cho tương lai. Tuy nhiên, một số bạn trẻ lựa chọn môi trường làm việc ít cạnh tranh hơn để tìm kiếm sự ổn định, dù điều này có thể hạn chế cơ hội phát triển và cảm giác giá trị trong công việc.
