Những năm gần đây, phong trào tập luyện thể dục thể thao, đặc biệt là các giải chạy bán marathon (21,1 km) và marathon (42,195 km), ngày càng nở rộ. Hàng nghìn người ở nhiều độ tuổi hào hứng tham gia, biến chạy bộ trở thành một hoạt động cộng đồng sôi nổi. Đây là tín hiệu tích cực, cho thấy sự quan tâm ngày càng lớn đến việc rèn luyện và nâng cao sức khỏe. Tuy nhiên, thực tế cũng ghi nhận những sự cố đau lòng.
PGS.TS.BS Nguyễn Xuân Ninh, chuyên gia dinh dưỡng thể thao, Viện Y học Ứng dụng Việt Nam, cho biết marathon thuộc nhóm thể thao sức bền, đòi hỏi cơ thể phải hoạt động liên tục trong nhiều giờ.
Nghiên cứu cho thấy một vận động viên marathon chuyên nghiệp tiêu hao 2.500-3.000 kcal khi hoàn thành cự ly 42,195 km, trong khoảng 2-3 giờ. Với môn thể thao 3 môn phối hợp Ironman (bơi 3,8 km, đạp xe 180 km và chạy 42,195 km), mức tiêu hao thậm chí lên tới 4.000 - 6.000 kcal.
Khi chạy, hệ tim mạch, hô hấp, thần kinh và nội tiết phải hoạt động gấp nhiều lần bình thường, đặc biệt ở giai đoạn tăng tốc về đích. Nếu không được cung cấp đủ năng lượng và dưỡng chất, cơ thể dễ rơi vào trạng thái kiệt quệ: cơ bắp co cứng, não thiếu oxy, tim và phổi rối loạn hoạt động. Người có bệnh lý tim mạch tiềm ẩn càng đối diện với nguy cơ ngừng tim, đột tử.
 |
| Hàng nghìn người ở nhiều độ tuổi hào hứng tham gia, biến chạy bộ trở thành một hoạt động cộng đồng sôi nổi. Ảnh: Freepik. |
PGS.TS.BS Nguyễn Xuân Ninh nhấn mạnh việc tập luyện nghiêm túc và lâu dài là điều kiện bắt buộc trước khi tham gia giải. Người chạy cần biết rõ khả năng của mình, quen với quãng đường dự định tham gia và từng bước nâng cao sức bền.
Thực tế có nhiều trường hợp chỉ quen chạy 3-5 km, xa nhất là 10 km nhưng vẫn đăng ký bán marathon 21 km. Quan niệm "cố gắng hơn một chút" dễ khiến cơ thể quá tải, dẫn tới kiệt sức, co cứng cơ, ngất xỉu, trụy tim mạch, thậm chí tử vong. Do đó, người chạy nên có ít nhất 1-2 tháng tập luyện ở cự ly tương đương, lắng nghe phản ứng cơ thể trước khi quyết định thi đấu.
Ngoài tập luyện, nhiều yếu tố khác tác động đến thành tích và an toàn của người chạy:
- Bệnh lý tiềm ẩn: Người thường xuyên mệt mỏi, khó hồi phục, nhịp tim nhanh, huyết áp cao hoặc khó thở cần đi khám để tầm soát sức khỏe. Thống kê cho thấy 80% các ca tử vong trên đường chạy có liên quan đến bệnh lý tim mạch, huyết áp mà người tham gia không biết trước. Ở các giải quốc tế, ban tổ chức thường yêu cầu người dự thi cam kết tự chịu trách nhiệm về rủi ro và loại trừ các trường hợp có bệnh tim mạch.
- Thời tiết và điều kiện thi đấu: Nắng nóng, độ ẩm cao hay thậm chí thời tiết quá lạnh đều có thể ảnh hưởng tiêu cực đến cơ thể. Người chạy dễ bị mất nước, rối loạn điện giải, mệt mỏi, tim đập nhanh, hạ huyết áp, yếu cơ, co giật. Nếu không kịp thời bổ sung nước, khoáng chất và năng lượng, nguy cơ tử vong hoàn toàn có thể xảy ra.
Để vừa đạt thành tích, vừa đảm bảo an toàn, PGS Ninh khuyến cáo người chạy cần:
- Tập luyện nghiêm túc, có kế hoạch dài hạn.
- Khám sức khỏe trước giải để phát hiện bệnh lý tiềm ẩn.
- Chuẩn bị dinh dưỡng, nước và điện giải trước - trong - sau khi chạy.
- Lắng nghe cơ thể và dừng lại khi có dấu hiệu bất thường.
Cuốn sách Bệnh của thời thức ăn tiện lợi giải thích nguyên nhân gây ra tất cả bệnh mạn tính, cách thực phẩm tiện lợi đã tác động đến chúng dẫn đến tổn hại cho sức khỏe, nền kinh tế và môi trường, từ đó đề xuất giải pháp để chữa lành cho con người.
