Lạm dụng thuốc tránh thai khẩn cấp có đe dọa khả năng sinh sản không?

Rất nhiều lầm tưởng xung quanh sự an toàn và hiệu quả của các biện pháp tránh thai. Ảnh: Dudasdemujer.

Thuốc tránh thai khẩn cấp sử dụng tiện lợi và dễ mua đã khiến nhiều người, đặc biệt là giới trẻ, lạm dụng nó như một phương pháp tránh thai thường xuyên. Để hiểu được tác động của việc lạm dụng, cần nắm rõ cơ chế hoạt động của thuốc tránh thai khẩn cấp.

Thuốc tránh thai khẩn cấp được chia làm hai loại chính:

Levonorgestrel (dùng 1 viên hoặc 2 viên): Loại phổ biến nhất, chứa hormone progestin tổng hợp với liều lượng cực kỳ cao, gấp 4 đến 8 lần so với một viên thuốc tránh thai hàng ngày thông thường.

Ulipristal Acetate (Ella): Loại mới hơn, hoạt động bằng cách ngăn chặn hoạt động của progesterone tự nhiên.

Sự khác biệt của thuốc tránh thai khẩn cấp và tránh thai hàng ngày

Thuốc tránh thai khẩn cấp và thuốc tránh thai hàng ngày cùng sử dụng hormone (chủ yếu là progestin hoặc kết hợp estrogen và progestin) nhưng khác nhau đáng kể về cơ chế hoạt động.

Mục tiêu của liều hormone cao của loại thuốc tránh thai khẩn cấp là tạo ra một "cú sốc nội tiết" trong cơ thể, nhằm ngăn chặn hoặc trì hoãn quá trình rụng trứng. Nếu không có trứng rụng, việc thụ thai sẽ không xảy ra. Thuốc cũng có thể làm thay đổi niêm mạc tử cung, khiến trứng đã thụ tinh khó làm tổ nhưng đây không phải là cơ chế chính.

Thuốc tránh thai hàng ngày cung cấp một liều lượng hormone (estrogen và progestin) ổn định và thấp hơn nhiều. Mục đích là duy trì trạng thái nội tiết tố đều đặn, đánh lừa cơ thể rằng đã có thai, từ đó ức chế rụng trứng một cách nhẹ nhàng và liên tục. Thuốc khẩn cấp thì ngược lại, nó là biện pháp "ngắt quãng" mạnh bạo.

Lạm dụng thuốc tránh thai khẩn cấp ảnh hưởng đến khả năng sinh sản thế nào?

Lạm dụng thuốc tránh thai khẩn cấp ảnh hưởng đến khả năng sinh sản hay không là mối lo ngại lớn nhất. Tuy nhiên, các tổ chức y tế và nghiên cứu khoa học uy tín đã đưa ra kết luận:

Chưa có bằng chứng gây vô sinh vĩnh viễn

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ, không có bằng chứng khoa học nào chứng minh việc sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp, dù là thường xuyên, sẽ gây vô sinh thứ phát (vô sinh sau khi đã từng mang thai) hay ảnh hưởng vĩnh viễn đến khả năng mang thai sau này.

Ngay khi ngưng dùng thuốc, chu kỳ nội tiết của cơ thể sẽ dần được thiết lập lại. Khả năng mang thai sẽ trở lại gần như bình thường trong chu kỳ tiếp theo sau khi dùng thuốc.

Tác động gây rối loạn nột tiết tạm thời

Dù không gây vô sinh vĩnh viễn, việc lạm dụng thuốc khẩn cấp lại gây ra những rối loạn nội tiết cấp tính và kéo dài:

Rối loạn chu kỳ kinh nguyệt: Đây là ảnh hưởng phổ biến nhất. Việc đưa một lượng hormone lớn vào cơ thể khiến chu kỳ kinh bị thay đổi đột ngột. Kinh nguyệt có thể đến sớm hơn, trễ hơn, ra máu bất thường (rong kinh) hoặc cường kinh.

Xuất huyết bất thường: Người lạm dụng thường xuyên bị ra máu lấm tấm giữa các chu kỳ. Tình trạng này kéo dài có thể gây thiếu máu, mệt mỏi và lo âu.

Ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể: Người dùng có thể gặp các tác dụng phụ như buồn nôn, đau đầu, căng ngực, chóng mặt... do sự biến động nội tiết tố.

Nguy cơ mang thai ngoài tử cung: Một số nghiên cứu cho thấy, mặc dù thuốc tránh thai khẩn cấp ngăn ngừa mang thai trong tử cung nhưng nếu việc thụ thai đã xảy ra và thuốc không thể ngăn chặn hoàn toàn, nó có thể làm thay đổi sự di chuyển của trứng đã thụ tinh, dẫn đến tăng nhẹ nguy cơ mang thai ngoài tử cung (trứng làm tổ ở vòi trứng). Mang thai ngoài tử cung là một tình trạng nguy hiểm, đe dọa đến sức khỏe sinh sản, thậm chí tính mạng của nhiều chị em.

Tại sao không nên lạm dụng thuốc tránh thai khẩn cấp?

Lý do thuốc tránh thai khẩn cấp không được dùng thay thế cho thuốc tránh thai hàng ngày không phải vì nó gây vô sinh, mà vì nó rất kém hiệu quả khi dùng thường xuyên và quá độc hại với hệ thống nội tiết.

Hiệu quả thất thường và giảm dần: Thuốc khẩn cấp chỉ đạt hiệu quả tránh thai tối đa khi dùng trong vòng 24-72 giờ sau quan hệ. Nếu dùng nó lặp đi lặp lại trong một tháng hoặc nhiều chu kỳ, hiệu quả tránh thai sẽ giảm đi đáng kể so với thuốc hàng ngày. Về lâu dài, biện pháp này trở nên không đáng tin cậy, khiến người dùng có nguy cơ mang thai ngoài ý muốn cao hơn.

Quá tải hệ thống nội tiết: Việc liên tục bắt cơ thể phải hấp thụ và xử lý những liều hormone cực mạnh khiến hệ thống nội tiết phải hoạt động quá sức. Cơ thể không kịp điều chỉnh, dẫn đến tình trạng rối loạn nội tiết mạn tính.

Tác động tâm lý: Rối loạn nội tiết thường đi kèm với những thay đổi về tâm trạng, dễ cáu gắt, lo âu, thậm chí trầm cảm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống và các mối quan hệ.

Phụ thuộc: Cơ thể có thể trở nên phụ thuộc, khiến việc thiết lập lại chu kỳ kinh nguyệt tự nhiên sau khi ngưng thuốc trở nên khó khăn hơn.

Khó chẩn đoán các vấn đề sức khỏe khác: Rong kinh, rối loạn kinh nguyệt do lạm dụng thuốc có thể che lấp các triệu chứng của các bệnh phụ khoa tiềm ẩn khác như u xơ tử cung, polyp hoặc các vấn đề về buồng trứng. Điều này khiến việc chẩn đoán và điều trị các bệnh lý này bị chậm trễ.

Khuyến nghị khi dùng thuốc tránh thai khẩn cấp

Thuốc tránh thai khẩn cấp là một biện pháp hỗ trợ khi gặp sự cố nhưng tuyệt đối không phải là lựa chọn hàng đầu. Các chuyên gia khuyến cáo, chỉ nên dùng tối đa 2-3 lần trong một năm. Việc lạm dụng sẽ gây rối loạn nội tiết tố và ảnh hưởng lâu dài đến chu kỳ kinh nguyệt.

Nếu có quan hệ tình dục thường xuyên và muốn chủ động kế hoạch hóa, hãy chuyển sang các biện pháp tránh thai ổn định và hiệu quả hơn:

Thuốc tránh thai hàng ngày: Hiệu quả cao, hàm lượng hormone ổn định, rất tiện lợi.

Bao cao su: Không chỉ ngăn ngừa mang thai mà còn là cách duy nhất bảo vệ bạn khỏi các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STD).

Que cấy/Vòng tránh thai: Giải pháp tránh thai gần như tuyệt đối, có hiệu quả lâu dài.

Nếu bạn đã lạm dụng thuốc khẩn cấp và nhận thấy chu kỳ kinh nguyệt bị rối loạn kéo dài, hãy sắp xếp thời gian đi khám bác sĩ phụ khoa ngay để được tư vấn và điều chỉnh nội tiết tố kịp thời, bảo vệ sức khỏe sinh sản.