Lý do khiến người trẻ mắc ung thư ngày càng nhiều

Nguyên nhân cốt lõi của ung thư đường tiêu hóa xuất phát từ chế độ ăn uống thiếu lành mạnh đang phổ biến trong giới trẻ. Ảnh: Freepik.

Ung thư đường tiêu hoá đang trẻ hoá nhanh chóng tại Việt Nam, thành mối lo ngại lớn cho ngành y tế. Trước đây ung thư dạ dày và đại trực tràng chủ yếu gặp ở lứa tuổi trung niên, thì nay ngày càng nhiều ca được ghi nhận ở người mới ngoài 20, 30 tuổi.

Các chuyên gia cho rằng sự bùng nổ của lối sống hiện đại, ăn uống vội vàng, lạm dụng thực phẩm chế biến sẵn, rượu bia và thiếu vận động... là những yếu tố then chốt thúc đẩy xu hướng đáng báo động này.

Độ tuổi mắc ung thư đang trẻ hoá

Tỷ lệ mắc ung thư đường tiêu hoá đang gia tăng nhanh chóng tại Việt Nam. Theo báo cáo của Cơ quan Nghiên cứu Quốc tế về Ung thư (IARC) thuộc Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) GLOBOCAN năm 2022, ung thư đại trực tràng và ung thư dạ dày lần lượt xếp thứ 4 và thứ 5 về tỷ lệ mắc trong cả nước. Tuy nhiên, điều khiến các bác sĩ phải lo lắng nhất chính là sự thay đổi về độ tuổi mắc bệnh.

Tại Hội thảo khoa học về tiến bộ trong điều trị bệnh lý đường tiêu hoá diễn ra tại TP.HCM ngày 4/10, bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Ngọc Thao, Phó Giám đốc Chuyên môn Bệnh viện Hoàn Mỹ Sài Gòn, khẳng định rằng các bệnh ung thư đường tiêu hoá đang có xu hướng tăng nhanh và xuất hiện ở người trẻ tuổi.

Thực trạng trên phản ánh hệ quả của lối sống hiện đại: ít vận động, nhiều áp lực và lệ thuộc vào thực phẩm tiện lợi - những yếu tố tạo môi trường thuận lợi để tế bào ác tính phát triển.

Theo các chuyên gia, sự trẻ hoá của ung thư đường tiêu hoá không phải hiện tượng ngẫu nhiên mà là hệ quả của những tổn thương tích tụ lâu dài từ thói quen sinh hoạt và dinh dưỡng sai lầm. Bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Ngọc Thao nhấn mạnh nguyên nhân cốt lõi xuất phát từ chế độ ăn uống thiếu lành mạnh đang phổ biến trong giới trẻ.

Thói quen ăn thức ăn nhanh khiến người trẻ đối mặt nguy cơ mắc bệnh ung thư tiêu hoá. Ảnh: Upsplash.

Cụ thể, trong nhịp sống “siêu tốc”, nhiều người trẻ ưu tiên thức ăn nhanh, thịt đỏ, thực phẩm chế biến sẵn cùng các món nướng, hun khói hay muối chua. Đây vốn là những phương pháp chế biến được xem là thiếu lành mạnh.

"Sự tiện lợi này đi kèm với cái giá rất đắt cho sức khỏe", bác sĩ Thao nói.

Các loại thực phẩm này thường chứa nhiều chất bảo quản như nitrit và nitrat. Khi đi vào cơ thể, đặc biệt trong đường tiêu hoá, chúng có thể chuyển hoá thành nitrosamine - hợp chất đã được chứng minh gây ung thư, trực tiếp làm tổn thương và gây viêm mạn tính niêm mạc dạ dày, đại tràng.

Thêm vào đó, việc tiêu thụ thịt đỏ vượt mức khuyến nghị và các thực phẩm nướng, hun khói ở nhiệt độ cao còn sản sinh ra các hợp chất gây hại khác, làm tăng cường nguy cơ viêm mạn tính kéo dài, mở đường cho các biến đổi tiền ung thư.

Bên cạnh nguy cơ dinh dưỡng, đời sống xã hội hiện đại còn gia tăng sự tiếp xúc với các chất kích thích. Rượu bia, thuốc lá và đồ uống có cồn đang trở thành một phần không thể thiếu trong sinh hoạt xã hội.

Bác sĩ Thao nhấn mạnh việc lạm dụng các chất này gây tổn thương và viêm mạn tính niêm mạc đường tiêu hoá. Đặc biệt, khi những thói quen này kết hợp với một lối sống ít vận động, ngồi nhiều, ăn uống thất thường và ngủ muộn, chúng trở thành lực lượng cộng hưởng, tạo môi trường thuận lợi để ung thư tiêu hoá phát triển mạnh mẽ và sớm hơn dự kiến.

Nếu những thói quen xấu này, cộng thêm yếu tố di truyền hoặc tiền sử bệnh lý mạn tính, nguy cơ phát bệnh sẽ gia tăng gấp nhiều lần.

AI giúp phát hiện tổn thương sớm

Bác sĩ Thao nhấn mạnh dù nguy cơ trẻ hoá ung thư là có thật, người bệnh vẫn có “điểm tựa” quan trọng: nếu phát hiện sớm, tỷ lệ chữa khỏi có thể đạt tới 90%. Ông khuyến nghị những người có nguy cơ cao mắc ung thư dạ dày - từng nhiễm Helicobacter pylori, bị viêm loét dạ dày mạn tính hoặc duy trì thói quen ăn uống độc hại - nên nội soi kiểm tra định kỳ mỗi 2-3 năm.

Tương tự, ung thư đại trực tràng đòi hỏi tầm soát bằng nội soi đại tràng đối với người có polyp, viêm loét mạn tính, hoặc chế độ ăn nhiều thịt đỏ, ít vận động. Tùy vào mức độ nguy cơ, tần suất nội soi có thể dao động 2-3 năm đến 5-10 năm một lần.

Trong khi đó, TS.BS Hồ Đăng Quý Dũng, Trưởng khoa Nội soi Tiêu hoá, Bệnh viện Chợ Rẫy, cho biết trí tuệ Nhân tạo (AI) đang mở ra một bước ngoặt trong lĩnh vực nội soi tiêu hoá.

AI hoạt động như một "người quan sát thứ hai" đắc lực. Nó tự động phát hiện các polyp và tổn thương niêm mạc bất thường, kể cả những tổn thương rất nhỏ mà mắt thường dễ bỏ sót.

AI trong nội soi tiêu hoá giúp phát hiện tổn thương nhanh hơn. Ảnh: Thanh Tâm.

Kết quả nghiên cứu thực tế tại Bệnh viện Chợ Rẫy đã chứng minh khi có sự hỗ trợ của AI, tỷ lệ phát hiện polyp và tổn thương tiền ung thư (adenoma) tăng đáng kể, cải thiện chất lượng chẩn đoán. Hơn thế nữa, AI còn hỗ trợ phân loại tổn thương, giúp bác sĩ đưa ra chiến lược điều trị kịp thời.

"AI vẫn chỉ là công cụ hỗ trợ. Kỹ năng và kinh nghiệm quan sát của người bác sĩ vẫn là yếu tố quyết định trong việc đảm bảo an toàn và chất lượng điều trị", bác sĩ Hồ Đăng Quý Dũng nhấn mạnh.

Ung thư sớm là một lời "cảnh báo nghiêm khắc" đối với thế hệ trẻ về những hệ lụy của lối sống vô thức. Các chuyên gia nhấn mạnh phòng ngừa ung thư tiêu hoá cần bắt đầu ngay từ bàn ăn và thói quen vận động hàng ngày.

Các bác sĩ khuyến cáo người trẻ cần sớm thay đổi thói quen xấu: hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, đồ nướng, hun khói và thịt đỏ; đồng thời tăng cường rau xanh, trái cây tươi để bổ sung chất xơ.

Bên cạnh chế độ ăn, việc giảm rượu bia, bỏ thuốc lá, duy trì vận động thường xuyên và đảm bảo giấc ngủ đủ là những yếu tố then chốt trong phòng ngừa ung thư. Quan trọng hơn, không nên chủ quan trước bất kỳ dấu hiệu bất thường nào và cần nội soi định kỳ theo khuyến cáo chuyên môn.