Thị trường xe điện Mỹ sẽ thế nào?

Các lãnh đạo ngành công nghiệp ôtô cảnh báo thị trường xe điện Mỹ có thể rơi vào tình trạng "rơi tự do" sau ngày 30/9 – thời điểm gói ưu đãi thuế liên bang trị giá 7.500 USD chính thức hết hiệu lực.

"Đây là bước ngoặt lớn", CEO Ford Jim Farley phát biểu tại một sự kiện ở Detroit hôm thứ Ba, chỉ vài giờ trước khi ưu đãi chấm dứt. Ông cho biết sẽ không ngạc nhiên nếu doanh số xe điện sụt xuống còn 5% tổng doanh số xe bán ra tại Mỹ trong tháng 10, bằng một nửa so với mức kỷ lục tháng 8 khi người tiêu dùng đổ xô tận dụng ưu đãi.

Ford công bố khoản đầu tư khoảng 5 tỷ USD nhằm thúc đẩy sản xuất xe điện tại Mỹ vào tháng 8/2025, và sẽ ra mắt các dòng xe thuần điện giá rẻ dựa trên nền tảng Ford Universal EV Platform.

Christian Meunier, Chủ tịch Nissan khu vực châu Mỹ, thẳng thắn: "Thị trường xe điện sẽ sụp đổ trong tháng 10. Sự cạnh tranh sẽ cực kỳ khắc nghiệt, vì hàng tồn kho hiện quá nhiều. Các đối thủ đã sản xuất dư thừa xe điện". Dù Nissan đang tung ra bản nâng cấp của mẫu crossover cỡ nhỏ Leaf tại Mỹ, ông Meunier dự báo cuộc cạnh tranh sẽ khốc liệt khi các hãng đối thủ đều gặp khó trong việc tìm khách hàng.

Ưu đãi hết hạn, thị trường gặp khó

Khoản tín dụng thuế 7.500 USD lần đầu được Quốc hội Mỹ thông qua năm 2008 nhằm khuyến khích người tiêu dùng mua EV và PHEV. Đạo luật Giảm lạm phát (IRA) năm 2022 tiếp tục gia hạn nhưng giới hạn áp dụng với xe sản xuất tại Mỹ, sử dụng pin và nguyên liệu đáp ứng tỷ lệ nội địa hóa.

Chấm dứt sự bất công trong ưu đãi giữa xe điện và xe động cơ đốt trong truyền thống là chính sách mà Tổng thống Trump theo đuổi từ khi bắt đầu tranh cử nhiệm kỳ thứ hai, và ông đã thực hiện cam kết đó với cử tri.

Tuy nhiên, dự luật cắt giảm thuế và chi tiêu của Tổng thống Donald Trump, ký ban hành vào tháng 7/2025, đã đặt dấu chấm hết cho ưu đãi này kể từ ngày 30/9. Chính quyền Trump cũng đình chỉ các khoản phạt áp dụng với hãng xe không đạt chuẩn tiết kiệm nhiên liệu, một động thái được cho là có thể làm chậm đà phát triển xe điện. Trong chiến dịch tranh cử, ông Trump nhiều lần cam kết chấm dứt "quy định bắt buộc về xe điện" của chính quyền tiền nhiệm Joe Biden.

Một nghiên cứu chung công bố tháng 11/2024 từ Đại học California – Berkeley, Duke và Stanford dự báo doanh số đăng ký xe điện tại Mỹ có thể giảm tới 27% nếu không còn ưu đãi thuế.

Mỹ tụt lại phía sau Trung Quốc, châu Âu

Ngay cả khi vẫn còn ưu đãi, tốc độ tăng trưởng xe điện tại Mỹ đã chững lại trong hai năm qua, bất chấp loạt mẫu mới ra mắt. Theo Cox Automotive, doanh số xe điện chỉ tăng 1,5% trong nửa đầu năm 2025 so với cùng kỳ năm trước. Trong khi đó, Trung Quốc - thị trường xe điện lớn nhất thế giới - đã đạt tỷ lệ hơn 40% doanh số là EV và PHEV. Ở châu Âu, tỷ lệ này duy trì gần 20%.

Mặc dù là thị trường tiên phong của xe điện, Trung Quốc đang đối mặt với khủng khoảng về giá giữa các thương hiệu ngay trong nước, và có thể đối mặt với các mức thuế quan mới từ các thị trường quốc tế quen thuộc như châu Âu hay Mexico.

Nỗi lo lớn nhất hiện nay với các đại lý Mỹ là hàng tồn kho. Scott Kunes, giám đốc điều hành một hệ thống đại lý ở vùng Trung Tây, cho biết ông sẽ hạn chế nhập xe điện từ nhà sản xuất trong ngắn hạn, chờ xem phản ứng thị trường. Tại Missouri, chủ đại lý Brad Sowers nhận định các mẫu xe điện giá rẻ vẫn có thể bán chạy, nhưng lo ngại những dòng đắt đỏ như Chevrolet Silverado EV có giá tới 90.000 USD, sẽ khó tiêu thụ.

Các hãng tìm cách xoay xở

Để giảm thiểu tác động từ việc mất ưu đãi, Ford và General Motors đang triển khai chương trình cho phép tích hợp khoản tín dụng thuế vào hợp đồng thuê xe, kéo dài thêm vài tháng. Trong khi đó, Hyundai chọn hướng đi khác: giảm giá trực tiếp. Randy Parker, CEO Hyundai Bắc Mỹ, cho biết hãng đang giảm 7.500 USD cho mẫu Ioniq 5 đời 2025, và tới 9.800 USD cho đời 2026. Ông Parker khẳng định: "Trước khi có Đạo luật IRA thì thị trường xe điện đã tồn tại, và sau IRA nó vẫn sẽ tiếp tục phát triển".

Thay vì "than khóc", các thương hiệu nên thẳng thắn nhìn nhận thực tế giá trị sản phẩm xe điện cũng như nhu cầu của người tiêu dùng trong thời điểm này, thay vì đổ lỗi vì không còn nhận được ưu đãi từ chính phủ như trước đây.

Volvo cũng giữ lập trường kiên định. CEO Hakan Samuelsson nói với Reuters: "Tham vọng của chúng tôi là trở thành hãng xe điện. Điều đó không phụ thuộc vào các khoản ưu đãi hay tín dụng. Nó dựa trên niềm tin rằng xe điện tốt hơn cho người tiêu dùng Mỹ".

Tuy đáng lo ngại, tình hình hiện nay phản ánh đúng nhu cầu thực tế. Đây cũng là cách các hãng xe phải đối mặt: tập trung vào sản phẩm và mong muốn của khách hàng thay vì dựa dẫm vào ưu đãi của chính phủ. Cuối cùng, chính người mua mới là nhân tố quyết định sự sống còn của thị trường xe điện Mỹ.