'Thủ phạm' gây ung thư trong căn bếp

Khói dầu mỡ khi chiên xào chứa nhiều chất hại sức khỏe. Ảnh: Freepik.

Bữa cơm nhà luôn gắn với cảm giác ấm cúng và quen thuộc, nhưng không phải ai cũng biết rằng môi trường trong bếp có thể ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe. Theo QQ News, những thói quen nấu nướng tưởng chừng vô hại đôi khi lại làm giảm chất lượng không khí trong nhà, tác động âm thầm đến hệ hô hấp nếu không được chú ý đúng cách.

Một nghiên cứu của Đại học Stanford (Mỹ) cho thấy bếp gas và bếp dùng khí propane thải ra lượng đáng kể nitrogen dioxide (NO₂) - khí có thể kích ứng đường hô hấp.

Nhóm nghiên cứu đo chất lượng không khí trong hơn 100 hộ gia đình và ghi nhận rằng chỉ cần nấu ăn khoảng 25 phút, không bật máy hút mùi và để cửa phòng ngủ mở, nồng độ NO₂ trong phòng ngủ của một nửa số nhà đã vượt ngưỡng khuyến cáo cho 1 giờ tiếp xúc của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Điều đáng lo ngại là dù đã tắt bếp, khí này vẫn lơ lửng trong nhà thêm 2-3 giờ, khó thoát ra ngoài nếu không thông gió tốt.

Việc bật máy hút mùi có thể giúp giảm bớt, nhưng hiệu quả không hoàn toàn như nhiều người kỳ vọng. Thí nghiệm cho thấy thiết bị này chỉ loại bỏ được khoảng 10-70% lượng khí độc, tùy từng loại máy và cách sử dụng.

Trong khi đó, nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng việc hít phải NO₂ trong thời gian dài làm tăng nguy cơ mắc bệnh hô hấp, đặc biệt là ở trẻ nhỏ. Ước tính tại Mỹ, khí NO₂ thải ra từ bếp gas liên quan tới khoảng 50.000 ca hen suyễn ở trẻ em mỗi năm, và có thể góp phần vào 19.000 ca tử vong ở người trưởng thành - con số được cho là tương đương khoảng 40% số người tử vong do hút thuốc thụ động.

Vấn đề không chỉ là NO₂. Các nhà khoa học còn phát hiện bếp gas có thể phát thải benzene - chất đã được WHO xếp vào nhóm gây ung thư cho người. Nồng độ benzene từ hoạt động nấu nướng bằng bếp gas trong nhà có lúc còn cao hơn cả khói thuốc lá thụ động.

Tiếp xúc ngắn hạn với benzene làm giảm khả năng tạo máu của cơ thể, còn phơi nhiễm kéo dài làm tăng nguy cơ mắc các bệnh ác tính về máu như bạch cầu và lymphoma.

Bên cạnh khí thải từ việc đốt gas, khói dầu mỡ khi chiên xào cũng là “thủ phạm” gây hại sức khỏe. Tới nay, các nhà khoa học đã phát hiện hơn 200 chất có hại trong khói bếp, bao gồm nhiều hợp chất được xác định liên quan đến ung thư phổi.

Những phụ nữ không hút thuốc nhưng thường xuyên tiếp xúc với khói bếp có nguy cơ mắc ung thư phổi cao hơn 1,7-3,8 lần so với người ít đứng bếp. Nguy cơ này tăng dần theo thời gian, tần suất và mức độ tiếp xúc.

Nhiều người lo ngại, vậy có phải muốn ăn ngon thì phải chấp nhận hít khí độc? Không hẳn. Việc thay đổi thói quen nấu nướng và chú ý thông gió đúng cách có thể giảm phần lớn nguy cơ.

• Khi bật bếp, nên mở máy hút mùi ngay từ đầu và kết hợp mở cửa sổ, tạo luồng thoát khí tự nhiên. Sau khi tắt bếp, tiếp tục chạy máy hút mùi thêm 10-15 phút để đẩy khí độc ra ngoài.
• Nếu nhà có bếp mở, nên đóng cửa phòng ngủ và mở thêm cửa các phòng còn lại để tránh khí lan sang khu vực nghỉ ngơi.
• Máy hút mùi cũng cần được vệ sinh định kỳ để đảm bảo hoạt động hiệu quả, tránh bị bám mỡ gây tắc và giảm lực hút.
• Việc điều chỉnh cách nấu ăn cũng giúp giảm nhiều khói độc. Hạn chế chiên rán, ưu tiên hấp, luộc, kho; không chờ đến khi dầu bốc khói mới cho thực phẩm vào; không dùng lại dầu cũ nhiều lần; lựa chọn dầu ăn có nguồn gốc rõ ràng. Nếu có điều kiện, sử dụng bếp điện hoặc bếp từ cũng là lựa chọn an toàn hơn vì không tạo khí đốt.
• Trong trường hợp phải đứng bếp lâu, bạn có thể cân nhắc đeo khẩu trang chuyên dụng lọc được hạt dầu mỡ (loại R hoặc P), bởi khẩu trang N95 không lọc tốt nhóm hạt này.