|
|
Người bệnh ung thư phải trải qua giai đoạn điều trị căng thẳng về thể chất lẫn tinh thần. Ảnh: Duy Hiệu. |
Giữa phòng bệnh đầy mùi thuốc sát trùng, chị Võ Thị Mỹ (42 tuổi, Đắk Lắk) nằm lặng trên giường, thân thể rã rời sau ca mổ. Mấy hôm nay, dòng dịch truyền nhỏ xuống từng giọt là nguồn dưỡng nuôi cơ thể chị, thay cho những bữa cơm.
Vết thương vẫn còn mới khiến người phụ nữ thỉnh thoảng đau nhói, chị nói với Tri Thức - Znews giọng khàn khàn, ngắt quãng: “Không nghĩ là có một ngày lại bị nghi ngờ mắc ung thư đại tràng”.
Phía sau cánh cửa phòng bệnh
Nhiều tháng trước, chị Mỹ bắt đầu cảm giác khó chịu ở vùng bụng. Cảm giác ì ạch, tức bụng bám riết chị lúc chăm bón cho rẫy cà phê hay lúc nấu từng bữa cơm cho 3 đứa con. Đến bệnh viện tỉnh, chị nghe bác sĩ nói có một đốm mờ trong đại trực tràng. Tin “nghi ngờ ung thư” ập đến bất ngờ khiến chị như không thể đứng vững.
Người phụ nữ gốc nông dân quen tay cuốc, tay cày, gác hết ruộng cà phê, thửa lúa để cùng chồng đến Bệnh viện Ung bướu TP.HCM tìm lời giải. Bác sĩ đưa dụng cụ vào sâu, lấy một phần khối u đi sinh thiết. Kết quả ban đầu nói là u lành. Chưa kịp mừng, chị lại được đưa vào phòng mổ thêm lần nữa, chờ những xét nghiệm khác để có kết luận cuối cùng.
Giờ đây, đứng giữa lằn ranh của một câu trả lời chưa rõ ràng, chị nhìn về phía những đứa con. Đứa út đang học lớp 12, chỉ còn một mùa hè nữa là rời ghế nhà trường. Chị sợ tin buồn từ mình sẽ làm lỡ dở cả tương lai còn ở phía trước của con.
“Mong rằng mọi thứ sẽ tốt đẹp”, chị nói.
 |
| Bệnh nhân hóa trị tại bệnh viện ở TP.HCM. Ảnh: Shutterstock. |
Ở bên kia bức tường, cạnh phòng chị Mỹ, là ông Ong Vĩnh Minh, trên người chằng chịt những ống dây. Một ống dẫn dịch từ ổ bụng, một ống khác thông phân qua hậu môn. Trên đầu giường, vài hộp cháo dinh dưỡng con mua sẵn vẫn còn nguyên. Ông cười gượng: “Bị bệnh rồi, ăn gì cũng chẳng thấy ngon”.
Chừng nửa năm trước, cơ thể ông Minh bắt đầu “trở chứng”. Táo bón kéo dài, mỗi lần đi ngoài đều trông chờ vào thuốc nhuận tràng. Đến lúc thuốc mất tác dụng, bụng ông quặn thắt dữ dội. Lúc này, ông phải tìm đến thuốc giảm đau để làm dịu cơn khó chịu. Con cái hốt hoảng đưa cha từ Trà Vinh lên TP.HCM. Kết quả ở Bệnh viện Ung Bướu TP.HCM xác nhận ung thư đại tràng.
Cơ thể người đàn ông ở ngưỡng lục tuần đau đớn sau ca mổ. Người ta thấy ông khi thì nằm thiêm thiếp, khi lại cố chống tay ngồi dậy, tập tễnh bước đi theo sự dìu dắt của điều dưỡng.
Ở tuổi 66, lẽ ra ông đã được sống những ngày thong thả bên cháu nhỏ, hít thở bầu không khí trong lành ở quê. Thế mà giờ đây, ông lại nằm trong phòng bệnh, chờ từng bước điều trị cho căn ung thư đại trực tràng. Dù con đường phía trước còn dài, người đàn ông luôn tự nhắc mình: “Phải tin vào y học và đội ngũ y bác sĩ”.
Những con số bất ngờ
Theo thống kê của Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (GLOBOCAN) năm 2022, Việt Nam ghi nhận 16.835 ca ung thư đại trực tràng mới, hơn 8.400 trường hợp tử vong. Ở nam giới, bệnh xếp thứ tư với hơn 9.400 ca mắc, ở nữ giới ghi nhận 7.402 ca, đứng thứ ba trong các loại ung thư thường gặp.
Trao đổi với Tri Thức - Znews, TS.BS Hoàng Thành Trung, Trưởng khoa Điều trị Tổng hợp, Bệnh viện Ung bướu TP.HCM, cho rằng bức tranh tại Việt Nam khá tương đồng với nhiều nước Đông Nam Á, nhưng thấp hơn hẳn so với Singapore, Hàn Quốc, Nhật Bản - những quốc gia công nghiệp hóa, lối sống mang đậm chất phương Tây. Ở chiều ngược lại, tỷ lệ mắc tại Việt Nam vẫn cao hơn một số quốc gia Nam Á như Ấn Độ, Pakistan, Bangladesh hay Nepal.
Ngay tại TP.HCM, dữ liệu ghi nhận ung thư giai đoạn 1996-2015 cho thấy xu hướng trẻ hóa rõ rệt. Tỷ lệ mắc chuẩn hóa theo tuổi tăng từ 10,5 lên 17,9/100.000 dân, tức gần 1,7 lần. Sự gia tăng tập trung ở nam giới, đặc biệt nhóm tuổi 50-64.
Phân tích theo thế hệ cũng cho thấy người sinh sau năm 1975 có nguy cơ mắc cao hơn, phản ánh ảnh hưởng từ thay đổi lối sống và môi trường.
“Ung thư đại trực tràng thường chỉ được phát hiện khi bệnh đã muộn, lúc triệu chứng đã quá rõ ràng”, bác sĩ Trung nói với Tri Thức - Znews.
Ông lý giải điều này bằng ba nguyên nhân, gồm nhận thức cộng đồng còn hạn chế; năng lực chẩn đoán ban đầu ở tuyến cơ sở còn thiếu và yếu; và đặc biệt, Việt Nam vẫn chưa có một chương trình tầm soát quy mô quốc gia.
 |
| Độ tuổi mắc ung thư đại trực tràng đang ngày càng trẻ hóa. Ảnh: Duy Hiệu. |
TS.BS Hoàng Thành Trung nhấn mạnh những yếu tố làm tăng xuất độ mắc ung thư đại trực tràng cũng có thể bắt nguồn từ chính thói quen hàng ngày. Chế độ ăn cũng được chứng minh có ảnh hưởng đến nguy cơ ung thư đại trực tràng.
Một nghiên cứu quy mô lớn trên 542.778 phụ nữ đã phát hiện có nhiều yếu tố dinh dưỡng liên quan đáng đến nguy cơ mắc bệnh. Trong đó, rượu là yếu tố làm tăng nguy cơ rõ rệt. Mỗi khi lượng uống tăng 20 g/ngày, nguy cơ ung thư đại trực tràng tăng thêm. Chế độ ăn nhiều thịt đỏ và thịt chế biến sẵn cũng mang đến nhiều rủi ro.
Ngoài ra, lối sống tĩnh tại cũng góp phần đáng kể vào nguy cơ ung thư đại trực tràng. Việc ít vận động, ngồi lâu, kết hợp với tình trạng béo phì hay tiểu đường tạo ra môi trường thuận lợi cho bệnh phát triển. Một nghiên cứu đăng trên Tạp chí Ung thư Anh cho thấy sau hơn 5 năm theo dõi, người duy trì hoạt động thể chất cao có nguy cơ mắc bệnh thấp hơn 16% so với nhóm gần như không vận động.
Chìa khóa ngăn ngừa ung thư đại trực tràng
TS Thành Trung nhấn mạnh ở khía cạnh điều trị, phẫu thuật vẫn là “chìa khóa” chính, với xu hướng xâm lấn tối thiểu bằng nội soi hay robot, giúp giảm đau, rút ngắn thời gian hồi phục. Xạ trị hiện đại cho phép bắn trúng đích, hạn chế tác dụng phụ. Hóa trị với thuốc mới hiệu quả hơn, ít mệt mỏi hơn.
Bên cạnh đó, liệu pháp nhắm trúng đích và miễn dịch đang mở thêm cơ hội cho những bệnh nhân có chỉ dấu phù hợp. Nguyên tắc hiện đại là cá thể hóa điều trị, mỗi bệnh nhân một phác đồ, xây dựng trên cơ sở hội chẩn đa chuyên khoa.
“Ngày trước, khi bệnh đã di căn gan, gần như không còn hi vọng. Giờ đây, khoảng một phần ba bệnh nhân được chọn lọc vẫn có thể điều trị khỏi,” TS.BS Trung khẳng định.
 |
| Xạ trị là một trong những biện pháp điều trị ung thư phổ biến. Ảnh: Duy Hiệu. |
Tổ chức Y tế thế giới (WHO) lưu ý để phòng ngừa ung thư đại trực tràng, hai chìa khóa quan trọng nhất là thay đổi lối sống và tầm soát định kỳ. Một chế độ ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi, ít thịt đỏ và chất béo bão hòa sẽ giúp cơ thể khỏe mạnh hơn. Bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia, duy trì vận động mỗi ngày và tránh tiếp xúc với các yếu tố nguy hại từ môi trường cũng là những việc tưởng chừng nhỏ nhưng lại góp phần giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh.
Trong số các biện pháp phòng ngừa, tầm soát định kỳ được xem là cách hiệu quả nhất để phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm. Phương pháp phổ biến hiện nay là xét nghiệm phân, đặc biệt là xét nghiệm máu ẩn trong phân (FOBT).
Với những người có tiền sử gia đình mắc ung thư đại trực tràng hoặc mang đột biến gen nguy cơ cao, tư vấn di truyền và xét nghiệm gen là bước cần thiết để đánh giá nguy cơ và xây dựng lộ trình tầm soát chặt chẽ hơn.
Trong cuốn sách Sống khỏe mạnh không phụ thuộc vào thuốc, giáo sư Ryoko Chiba cho rằng nguyên tắc cơ bản khi sử dụng thuốc trong cuộc sống thường ngày chính là “ngắn và cụ thể”. Khi nào bị bệnh thì uống thuốc. Hết bệnh thì nhanh chóng ngừng thuốc.
