Xe plug-in hybrid không "xanh" như quảng cáo

Hào quang “xanh” quanh các mẫu xe plug-in hybrid (PHEV) đang dần phai mờ. Một nghiên cứu mới từ tổ chức Transport & Environment (T&E) cho thấy những mẫu xe từng được ca ngợi là cầu nối hoàn hảo giữa động cơ đốt trong và điện hóa toàn phần thực tế lại gây ô nhiễm nhiều hơn tưởng tượng.

Theo dữ liệu kiểm tra từ 800.000 xe, PHEV tại châu Âu trong điều kiện sử dụng thực tế thải ra lượng CO₂ cao gấp gần 5 lần so với số liệu công bố chính thức.

Trong nhiều năm, plug-in hybrid được xem là lựa chọn dung hòa giữa ôtô điện và xe xăng truyền thống. Người dùng có thể sạc điện để chạy quãng ngắn, rồi chuyển sang động cơ xăng khi đi xa. Các mẫu đời mới còn được quảng cáo có thể chạy điện đến 113 km, thậm chí có khả năng tiếp tục tồn tại sau mốc 2035, thời điểm châu Âu cấm xe dùng động cơ đốt trong.

Nhưng thực tế khác xa quảng cáo. T&E cho biết phần lớn chủ xe không sạc thường xuyên hoặc gần như chỉ dùng động cơ xăng. Ngay cả khi đã sạc đầy, nhiều xe vẫn nhanh chóng chuyển sang chạy xăng khi tăng tốc mạnh, leo dốc hoặc trời lạnh. Điều này khiến hệ thống điện hoạt động ít hơn nhiều so với giả định của nhà sản xuất trong quá trình chứng nhận khí thải.

Khoảng cách giữa con số công bố và thực tế ngày càng nới rộng. Năm 2021, T&E ghi nhận lượng phát thải trung bình 134 g/km, cao gấp 3,5 lần mức 38 g/km mà nhà sản xuất báo cáo. Trong nghiên cứu mới nhất, chênh lệch này còn lớn hơn: các hãng tuyên bố chỉ 28 g/km, nhưng đo đạc thực tế lên tới 139 g/km.

Động cơ PHEV không mang lại hiệu quả như quảng cáo về việc giảm mức phát thải. Ảnh: Paultan.

Người mua xe PHEV với kỳ vọng “tiết kiệm xăng, giảm khí thải” có thể đang phải trả giá đắt hơn. T&E ước tính mỗi hộ gia đình đang chi thêm khoảng 500 EUR (580 USD) mỗi năm do mức tiêu hao nhiên liệu thực tế cao hơn công bố.

Không chỉ người tiêu dùng bị ảnh hưởng, các chính phủ châu Âu vốn dựa vào doanh số PHEV để đạt mục tiêu giảm khí thải đội xe, cũng đang phải đối mặt với thực tế rằng công cụ này kém hiệu quả hơn nhiều so với kỳ vọng. T&E cho rằng nhiều hãng xe đã tránh được các khoản phạt hàng tỷ USD nhờ dựa vào cách tính khí thải “lạc quan” của PHEV.

Trước tình trạng này, giới lập pháp châu Âu đang dần thắt chặt quy định, đặc biệt là điều chỉnh “hệ số sử dụng điện” (utility factor) – tỷ lệ thời gian xe được giả định chạy ở chế độ điện khi tính khí thải. Theo quy định hiện hành, một chiếc PHEV có tầm chạy điện 60 km được cho là hoạt động ở chế độ EV tới 80% thời gian. Nhưng con số này sẽ giảm còn 54% vào giai đoạn 2025–2026 và 34% từ 2027–2028.

Dù vậy, T&E cảnh báo rằng ngay cả khi áp dụng khung tính mới, mức chênh lệch giữa khí thải công bố và thực tế vẫn ở mức 18%.